പാ​ട്ടി​ന് സു​വ​ർ​ണ​ജൂ​ബി​ലി, ഗാ​യി​ക​യ്ക്ക് ശ​താ​ഭി​ഷേ​കം
ആ ​രാ​ത്രി പു​ല​ർ​ന്നി​ട്ട് അ​ര​നൂ​റ്റാ​ണ്ടു ക​ഴി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. അ​ന്നൊ​രു പാ​ട്ടി​നു​വേ​ണ്ടി ഒ​രു​മി​ച്ചി​രി​ക്കേ​ണ്ട​താ​യി​രു​ന്നു ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​ൻ ദ്വ​യം. പ​ക്ഷേ, ജ​യ്കി​ഷ​ൻ അ​ന്ന​ത്തെ ഒ​ത്തു​ചേ​ര​ൽ വേ​ണ്ടെ​ന്നു​വ​ച്ചു. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് അ​ത​ല്ലാ​തെ മ​റ്റൊ​ന്നി​നും ക​ഴി​യു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. കാ​ര​ണം വേ​റൊ​ന്നു​മ​ല്ല- ശ​ങ്ക​റി​ന്‍റെ അ​മ്മ ഈ ​ലോ​കം​വി​ട്ടു​പോ​യ​ത് തൊ​ട്ടു​ത​ലേ​ന്നാ​ണ്. ജ​യ്കി​ഷ​ന്‍റെ തീ​രു​മാ​നം പക്ഷേ അ​ടി​മു​ടി സം​ഗീ​ത​ജ്ഞ​നാ​യ ശ​ങ്ക​റി​നെ പി​ന്തി​രി​പ്പി​ച്ചി​ല്ല. "എ​ന്‍റെ അ​മ്മ മ​രി​ച്ചെ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞ് എ​ന്തി​നാ​ണ് ജ​യ് ഈ ​സെ​ഷ​ൻ വേ​ണ്ടെ​ന്നു​വ​യ്ക്കു​ന്ന​ത്' എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ പ്ര​തി​ക​ര​ണം.

അ​സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മെ​ന്നു തോ​ന്നാം. എ​ന്നാ​ൽ അ​താ​യി​രു​ന്നു ശ​ങ്ക​ർ. അ​ദ്ദേ​ഹം പ​തി​വു​പോ​ലെ മു​റി​യി​ലേ​ക്കു​വ​ന്നു. ജ​യ്കി​ഷ​നും ഉ​പ​ക​ര​ണ​വാ​ദ​ക​രും ചി​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ സം​വി​ധാ​യ​ക​നു​മ​ട​ക്കം എ​ല്ലാ​വ​രും അ​വി​ടെ​യു​ണ്ട്. മു​റി​യി​ലെ വി​ള​ക്കു​ക​ൾ അ​ണ​യ്ക്കാ​ൻ ശ​ങ്ക​ർ ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. മെ​ല്ലെ ഇ​രു​ട്ടു​പ​ട​ർ​ന്നു. അ​ദ്ദേ​ഹം പി​ന്നെ തേ​ടി​യ​ത് വ​ലി​യൊ​രു മെ​ഴു​കു​തി​രി​യാ​യി​രു​ന്നു. പി​യാ​നോ​യു​ടെ മു​ക​ളി​ൽ അ​തു കൊ​ളു​ത്തി​വ​ച്ചു. അ​മ്മ​യു​ടെ വേ​ർ​പാ​ടി​ന്‍റെ ക​ണ്ണീ​ർ മ​റ​യ്ക്കാ​ൻ ശ​ങ്ക​ർ ശ്ര​മി​ക്കു​ക​യാ​കു​മെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു പ​ല​രു​ടെ​യും വി​ചാ​രം. എ​ന്നാ​ൽ ഉ​ള്ളി​ലെ ദുഃ​ഖം ശ​ങ്ക​ർ പു​റ​ത്തു​കാ​ട്ടി​യി​ല്ല. അ​ദ്ദേ​ഹം ആ ​പാ​ട്ടി​നു​വേ​ണ്ട മൂ​ഡ് മു​റി​യി​ലേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​വ​രി​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പ​തി​യെ, മു​റി​യി​ൽ പാ​ട്ടി​ന്‍റെ വെ​ളി​ച്ചം പ​ട​ർ​ന്നു. ഈ​ണം​കേ​ട്ട സം​വി​ധാ​യ​ക​ൻ ശ​ക്തി സാ​മ​ന്ത പ​റ​ഞ്ഞു- നാ​ളെ​ത്ത​ന്നെ പാ​ട്ടു റെ​ക്കോ​ർ​ഡ് ചെ​യ്യാം!

പാ​രീ​സി​ലെ സാ​യാ​ഹ്നം
1967.
ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​ൻ- മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി- ഷ​മ്മി ക​പൂ​ർ ടീം ​തി​ള​ങ്ങി​നി​ൽ​ക്കു​ന്ന കാ​ലം. സിം​ഗ​പ്പൂ​ർ (1960) എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​നു​ശേ​ഷം ശ​ക്തി സാ​മ​ന്ത​യും ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​നും ഒ​ന്നി​ച്ച ചി​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു ആ​ൻ ഈ​വ​നിം​ഗ് ഇ​ൻ പാ​രി​സ്. ആ ​സി​നി​മ​യി​ലെ സൂ​പ്പ​ർ​ഹി​റ്റാ​യ രാ​ത് കേ ​ഹം​സ​ഫ​ർ എ​ന്ന പാ​ട്ടി​ന്‍റെ പി​റ​വി​യാ​ണ് മു​ക​ളി​ൽ ക​ണ്ട​ത്. ശൈ​ലേ​ന്ദ്ര​യു​ടെ വ​രി​ക​ൾ​ക്ക് ശ​ങ്ക​റാ​ണ് അടിസ്ഥാന ഈ​ണ​മൊ​രു​ക്കി​യ​ത്. ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ വേ​ണ്ട​ത്ര പ്ര​ണ​യം ഒ​രി​ക്ക​ലും ല​ഭി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത ശ​ങ്ക​ർ​ജി​യു​ടെ ഹൃ​ദ​യം എ​ത്ര​മാ​ത്രം റൊ​മാ​ന്‍റി​ക് ആ​യി​രു​ന്നെ​ന്ന് തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന​താ​ണ് ഈ ​പാ​ട്ടെ​ന്ന് ഷ​മ്മി ക​പൂ​ർ ഒ​രി​ക്ക​ൽ പ​റ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ട്. ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്‍റെ ഭാ​ഷ ന​ന്നാ​യി അ​റി​യാ​മാ​യി​രു​ന്നു ശ​ങ്ക​റി​നെ​ന്ന് രാ​ജ് ക​പൂ​റും ഓ​ർ​മി​ച്ചു. ആ​ദ്യ​ത്തെ കേ​ൾ​വി​യി​ൽ​ത​ന്നെ ശ​ക്തി സാ​മ​ന്ത പാ​ട്ടി​ന്‍റെ ഈ​ണം ഓ​ക്കേ പ​റ​ഞ്ഞ​തി​ൽ എ​ന്ത​ത്ഭു​തം!

സ്വ​പ്ന​സ്വ​രം

അ​ന്പ​തു കൊ​ല്ല​ത്തി​നു​ശേ​ഷ​വും പാ​ട്ടു​ക​ൾ​കൊ​ണ്ട് ഓ​ർ​മി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ട് ആ​ൻ ഈ​വ​നിം​ഗ് ഇ​ൻ പാ​രി​സ്. മു​ക​ളി​ൽ​ക​ണ്ട രാ​ത് കേ ​ഹം​സ​ഫ​റി​ലൂ​ടെ ഹി​ന്ദി​യി​ൽ ത​ന്‍റെ സാ​ന്നി​ധ്യം ഒ​രി​ക്ക​ൽ​ക്കൂ​ടി ഉ​റ​പ്പി​ച്ച ഗാ​യി​ക​യ്ക്ക് ഇ​ത് എ​ണ്‍​പ​ത്തി​നാ​ലാം പി​റ​ന്നാ​ൾ വ​ർ​ഷ​മാ​ണ്- ശ​താ​ഭി​ഷേ​ക പൂ​ർ​ണി​മ. അ​തു മ​റ്റാ​രു​മ​ല്ല., ആ​ശാ ഭോ​സ്ലേ​യാ​ണ്. ശ​ബ്ദ​വൈ​വി​ധ്യം​കൊ​ണ്ട് ആ ​പാ​ട്ടി​നെ അ​ക്ഷ​രാ​ർ​ഥ​ത്തി​ൽ സ്വ​പ്ന​സ​മാ​ന​മാ​ക്കി അ​വ​ർ. അ​സാ​ധാ​ര​ണ​വും അ​ത്യ​പൂ​ർ​വ​വും എ​ന്നു വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട് സം​ഗീ​ത​വി​ദ​ഗ്ധ​ർ ആ​ശ​യു​ടെ ആ​ലാ​പ​ന​ത്തെ. ഇ​ത​ട​ക്കം ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​ന്‍റെ 214 പാ​ട്ടു​ക​ൾ പാ​ടി ആ​ഷാ ഭോ​സ്ലേ. മു​ൻ​നി​ര സം​വി​ധാ​യ​ക​രു​ടെ ആ​ദ്യ ചോ​യ്സ് മി​ക്ക​പ്പോ​ഴും ല​താ മ​ങ്കേ​ഷ്ക​ർ ആ​യി​രു​ന്നി​ട്ടും.

"എ​ന്നി​ൽ ഒ​ളി​ഞ്ഞു​കി​ട​ന്ന ഗാ​യി​ക​യെ ക​ണ്ടെ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ച​ത് ഒ.​പി. ന​യ്യാ​രാ​ണെ​ങ്കി​ൽ എ​ന്‍റെ ശ​ബ്ദ​ത്തി​ന് പു​തി​യ ച​ക്ര​വാ​ള​ങ്ങ​ൾ തു​റ​ന്നു​ത​ന്ന​ത് ആ​ർ.​ഡി. ബ​ർ​മ​നാ​ണ്. ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​ൻ ദ്വ​യ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി പാ​ടു​ന്ന​ത് എ​ന്നെ ഒ​രു​പാ​ടു സ​ന്തോ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഹോ​നേ ല​ഗീ ഹേ ​രാ​ത് ജ​വാ (നേ​നാ, 1973) എ​ന്ന പാ​ട്ടി​ന് മി​ക​ച്ച ഗാ​യി​ക​യ്ക്കു​ള്ള ഫി​ലിം​ഫെ​യ​ർ അ​വാ​ർ​ഡ് ല​ഭി​ച്ച​പ്പോ​ൾ ഏ​റെ അ​ഭി​മാ​നം തോ​ന്നി. പാ​ടു​ന്പോ​ൾ ഈ​ണ​ത്തി​ന്‍റെ ച​ട്ട​ക്കൂ​ടി​ൽ​നി​ന്ന് ശ​ങ്ക​റും ജ​യ്കി​ഷ​നും ഒ​രു​പാ​ടു സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം ത​രു​മാ​യി​രു​ന്നു. എ​ത്ര​യെ​ത്ര ഹി​റ്റു​ക​ളാ​ണ് അ​വ​രോ​ടൊ​പ്പം ചേ​ർ​ന്ന​പ്പോ​ൾ ഉ​ണ്ടാ​യ​ത്'- ആ​ശ ഓ​ർ​മി​ക്കു​ന്ന​തി​ങ്ങ​നെ.

ആ​ശ​യോ ല​ത​യോ?

സ​ഹോ​ദ​രി​മാ​രി​ൽ ആ​രാ​ണ് മി​ക​ച്ച ഗാ​യി​ക​യെ​ന്ന ചോ​ദ്യ​ത്തി​ന് ഒ​രു പ്ര​സ​ക്തി​യു​മി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും ശ്രോ​താ​ക്ക​ളു​ടെ ഇ​ഷ്ട​ങ്ങ​ൾ​ക്ക​നു​സ​രി​ച്ച് ഉ​ത്ത​ര​ങ്ങ​ൾ പ​ല​താ​ണ്. മ​ത്സ​രി​ച്ചു​പാ​ടാ​ൻ ല​താ മ​ങ്കേ​ഷ്ക​റി​നും ആ​ശാ ഭോ​സ്ലേ​ക്കും അ​വ​സ​രം​കൊ​ടു​ക്കാ​ൻ ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​ൻ ദ്വ​യം മു​ന്നി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. 1953ൽ ​പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങി​യ മ​യൂ​ർ പം​ഖ് എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി ഒ​രു​ക്കി​യ യേ ​ബ​ർ​ഖാ ബ​ഹാ​ർ സോ​ത്ത​നി​യാ കേ ​ദ്വാ​ർ എ​ന്ന പാ​ട്ട് ഇ​രു​വ​രു​ടെ​യും ക​ഴി​വു​ക​ൾ മു​ഴു​വ​നും പു​റ​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു. മൂ​ന്നു​വ​ർ​ഷം ക​ഴി​ഞ്ഞ് ന​ർ​ഗീ​സ്- രാ​ജ്ക​പൂ​ർ ചി​ത്ര​മാ​യ ചോ​രി ചോ​രി​യി​ലെ മ​ൻ​ഭ​വ​ൻ കേ ​ഘ​ർ ജാ​യേ ഗോ​രി, ബ​സ​ന്ത് ബ​ഹാ​ർ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ലെ ക​ർ ഗ​യാ രേ ​തു​ട​ങ്ങി​യ യു​ഗ്മ​ഗാ​ന​ങ്ങ​ളും ശ​ങ്ക​ർ-​ജ​യ്കി​ഷ​ൻ ഇ​രു​വ​ർ​ക്കു​മാ​യി ന​ൽ​കി. അ​വ​സ​ര​ങ്ങ​ൾ ഓ​രോ​ന്നി​ൽ​നി​ന്നും പി​ടി​ച്ചു​ക​യ​റാ​ൻ ആ​ശ​യു​ടെ ശ​ബ്ദ​ത്തി​നു ക​ഴി​യു​ക​യും ചെ​യ്തു.

പ്രി​സ്‌ലിക്കും ജാ​ക്സ​ണും ന​ടു​വി​ൽ

എ​ണ്‍​പ​ത്തി​നാ​ലാം പി​റ​ന്നാ​ൾ ആ​ഘോ​ഷ​ത്തോ​ടൊ​പ്പം ആ​ശ​യു​ടെ മെ​ഴു​കു പ്ര​തി​മ പ്ര​ശ​സ്ത​മാ​യ മാ​ഡം ടുസോഡ്സ് മ്യൂ​സി​യ​ത്തി​ന്‍റെ ഡ​ൽ​ഹി ശാ​ഖ​യി​ൽ ഇ​ടം​പി​ടി​ച്ചു.

"അ​വ​രെ​ന്നോ​ട് പ്ര​തി​മ എ​വി​ടെ വ​യ്ക്ക​ണ​മെ​ന്നു ചോ​ദി​ച്ചു, ഞാ​ൻ പ​റ​ഞ്ഞു എ​ൽ​വി​സ് പ്രി​സ്ലി​യു​ടെ​യും മൈ​ക്കി​ൾ ജാ​ക്സ​ന്‍റെ​യും പ്ര​തി​മ​ക​ൾ​ക്കി​ട​യ്ക്കു മ​തി​യെ​ന്ന്. ഒ​രു​പാ​ടു സ​ന്തോ​ഷം തോ​ന്നു​ന്നു. ശ​രി​ക്കും ക​ണ്ണാ​ടി​നോ​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ. പ്രതിമ അതിസൂക്ഷ്മമായി ഒരുക്കാൻ അ​വ​ർ ഒ​രു​പാ​ടു ക​ഠി​നാ​ധ്വാ​നം ചെ​യ്തി​ട്ടു​ണ്ട്. എ​നി​ക്ക് ഒ​രു​പാ​ടു പു​ര​സ്കാ​ര​ങ്ങ​ളും സ്നേ​ഹാ​ദ​ര​ങ്ങ​ളും കി​ട്ടി​. ഒ​ന്നും എ​ന്‍റെ നേ​ട്ട​മ​ല്ല, രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്‍റെ വി​ജ​യ​മാ​ണ്. പാ​ടി​ത്തു​ട​ങ്ങി 75 വ​ർ​ഷം പി​ന്നി​ടു​ന്പോ​ഴും ഞാ​ൻ ഒ​രേ പാ​ത​യി​ലൂ​ടെ​യാ​ണ് ന​ട​ക്കു​ന്ന​ത്. എ​ല്ലാ​പാ​ട്ടും എ​ന്‍റെ ആ​ദ്യ​ഗാ​ന​മെ​ന്ന​പോ​ലെ​യു​ള്ള സ​മ​ർ​പ്പ​ണ​ത്തോ​ടെ​യാ​ണ് പാ​ടി​യ​ത്'- പി​റ​ന്നാ​ളി​ന്‍റെ ത​ലേ​ന്ന് ആ​ശ പ​റ​ഞ്ഞു.
പ​ശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തി​ൽ ഒ​രു പാ​ട്ടു​യ​രു​ന്നു​ണ്ട്-
ചു​രാ ലി​യാ ഹേ ​
തും നേ ​ജോ ദി​ൽ കോ...

ഹരിപ്രസാദ്‌