മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ ആ​വി​ര്‍​ഭാ​വ​ത്തേ​യും ച​രി​ത്ര​ത്തെ​യും കു​റി​ച്ച് നി​ര​വ​ധി ഗ​വേ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളും പ​ഠ​ന​ങ്ങ​ളും ഇ​ന്നും തു​ട​രു​ക​യാ​ണ​ല്ലൊ. പ്രാ​ചീ​ന​കാ​ല​ത്തെ സം​സ്‌​കാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ അ​വ​ശേ​ഷി​പ്പു​ക​ള്‍ പ​ല​പ്പോ​ഴും വ്യത്യസ്ത അറിവുകളാണ് ഗ​വേ​ഷ​ക​ര്‍​ക്ക് നൽകുന്നത്.

മോ​ഹ​ന്‍​ജൊ ദാ​രോ​യും ഹാ​ര​പ്പ​ന്‍ സം​സ്‌​കാ​ര​വു​മൊ​ക്കെ ഇ​ന്ന് അ​തി​ശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ക​ല​വ​റ​യാ​ണ് ന​മു​ക്ക് സ​മ്മാ​നി​ക്കു​ന്ന​ത്.



സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട സം​സ്‌​കാ​ര​ത്തി​ലെ ഏ​റ്റ​വും വ​ലി​യ വാ​സ​സ്ഥ​ല​മാ​യി​രു​ന്നു മോ​ഹ​ന്‍​ജൊ ദാ​രോ. ഇ​പ്പോ​ഴ​ത്തെ തെ​ക്കു​കി​ഴ​ക്ക​ന്‍ പാ​കി​സ്ഥാ​നി​ലാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​സം​സ്‌​കാ​രം നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന​ത്.

പ്രാ​ദേ​ശി​ക സി​ന്ധി ഭാ​ഷ​യി​ല്‍ മോ​ഹ​ന്‍​ജൊ ദാ​രോ എ​ന്ന​ത് "മ​രി​ച്ച​വ​രു​ടെ കു​ന്നു​ക​ള്‍' എ​ന്നാ​ണ്. കാ​ലാ​വ​സ്ഥാ വ്യ​തി​യാ​നം അ​ട​ക്ക​മു​ള്ള കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ല്‍ ബി​സി 1,800-ന​ടു​ത്ത് മോ​ഹ​ന്‍​ജൊ ദാ​രോ ഇ​ല്ലാ​താ​യെ​ന്നാ​ണ് ചി​ല ച​രി​ത്ര​കാ​ര​ന്‍​മാ​ര്‍ ക​രു​തു​ന്ന​ത്.



അ​ടു​ത്തി​ടെ പാ​ക്കി​സ്ഥാ​നി​ലെ പു​രാ​വ​സ്തു ഗ​വേ​ഷ​ക​ര്‍ 2,000 വ​ര്‍​ഷം പ​ഴ​ക്ക​മു​ള്ള ചെ​മ്പ് നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍ മോ​ഹ​ന്‍​ജൊ ദാ​രോ​യി​ല്‍ നി​ന്നും ക​ണ്ടെ​ത്തി. മോ​ഹ​ന്‍​ജൊ​ ദാ​രോ സൈ​റ്റി​ലെ പു​രാ​വ​സ്തു​വ​കു​പ്പ് ഡ​യ​റ​ക്ട​റാ​യ സ​യി​ദ് ഷാ​ക്കി​ര്‍ ഷാ​യു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള സം​ഘ​മാ​ണ് 1,500ല്‍ ​പ​രം നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്.

ഒ​രു ബു​ദ്ധ സ്തൂ​പ​ത്തി​ന്‍റെ (ദേ​വാ​ല​യം) അ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ള്‍​ക്കു​ള്ളി​ല്‍ നി​ന്നാ​ണ് അ​വ​ര്‍ ഈ ​നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്. കു​ശാ​ന സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്‍റെ കാ​ല​ത്തേ​താ​ണെ​ന്ന് ക​രു​ത​പ്പെ​ടു​ന്ന നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ളാ​ണ് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​ത്.




ബു​ദ്ധ​മ​തം വ്യാ​പ​ക​മാ​യ പ്ര​ചാ​രം നേ​ടി​യ ഒ​രു കാ​ല​ഘ​ട്ട​മാ​യി​രു​ന്നു കു​ശാ​ന സാ​മ്രാ​ജ്യ​കാ​ലം. ബി​സി ര​ണ്ടാം നൂ​റ്റാ​ണ്ട് മു​ത​ല്‍ എ​ഡി മൂ​ന്നാം നൂ​റ്റാ​ണ്ട് വ​രെ​യാ​ണ് ഈ ​സാ​മ്രാ​ജ്യം നി​ല​നി​ന്ന​തെ​ന്ന് ക​രു​തു​ന്നു.

നാ​ണ​യ​ത്തി​ല്‍ കു​ശാ​ന രാ​ജാ​വി​നെ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന രൂ​പ​ങ്ങ​ള്‍ കാ​ണാ​ന്‍ ക​ഴി​യും. മ​റു​വ​ശ​ത്ത്, ഹി​ന്ദു ദൈ​വ​മാ​യ ശി​വ​ന്‍റെ പ്ര​തി​നി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളും ഉ​ള്‍​ക്കൊ​ള്ളു​ന്നു. ഇ​ത് ഹി​ന്ദു​മ​ത ഉ​ത്ഭ​വ​വു​മാ​യി ബു​ദ്ധ​മ​ത വി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളു​ടെ സ​മ​ന്വ​യ​ത്തെ പ്ര​തി​ഫ​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്നു എ​ന്ന് ചി​ല​ര്‍ ക​രു​തു​ന്നു.

1931-ല്‍ ​ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് പു​രാ​വ​സ്തു ഗ​വേ​ഷ​ക​ന്‍ ഏ​ണ​സ്റ്റ് മ​ക്കെ 1000-ല​ധി​കം ചെ​മ്പ് നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍ ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ​തി​നു​ശേ​ഷം സ്തൂ​പ​ത്തി​ന്‍റെ അ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളി​ല്‍ നി​ന്ന് കു​ഴി​ച്ചെ​ടു​ത്ത ആ​ദ്യ​ത്തെ പു​രാ​വ​സ്തു​ക്ക​ളാ​ണ് ഈ ​നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍.



നി​ല​വി​ല്‍ ല​ഭി​ച്ച നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍ പ​ച്ച നി​റ​ത്തി​ലാ​ണ് കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. ചെ​മ്പ് വാ​യു​വി​ല്‍ സ​മ്പ​ര്‍​ക്കം പു​ല​ര്‍​ത്തു​മ്പോ​ള്‍ നി​റം മാ​റു​ന്ന​തി​നാ​ലാ​ണി​ത്. കാ​ല​പ്പ​ഴ​ക്ക​ത്താ​ല്‍ നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍ മി​ക്ക​തും കൂ​ടി​ച്ചേ​ര്‍​ന്ന് ഒ​രു പ​ന്തി​ന്‍റെ ആ​കൃതി​യി​ലാണുള്ളത്. ഏ​ക​ദേ​ശം 5.5 കി​ലോ​ഗ്രാം ഭാ​ര​മു​ണ്ടിതിന്.

നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ള്‍ ഇ​പ്പോ​ള്‍ പു​രാ​വ​സ്തു ല​ബോ​റ​ട്ട​റി​യി​ല്‍ സൂ​ക്ഷ്മ​പ​രി​ശോ​ധ​ന​യ്ക്കാ​യി എ​ത്തി​ച്ചി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. സി​ന്ധു​ന​ദീ​ത​ട സം​സ്‌​കാ​ര​ത്തി​ലെ നി​ര​വ​ധി ര​ഹ​സ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് ഇ​പ്പോ​ഴ​ത്തെ ക​ണ്ടെ​ത്ത​ലു​ക​ള്‍ വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​മെ​ന്ന പ്ര​തീ​ക്ഷ​യി​ലാ​ണ് ശാ​സ്ത്ര​ലോ​കം.