കാ​ല​ത്തി​ന്‍റെ മൂ​ക​സാ​ക്ഷി​യാ​യി ആ​ന്ധ്ര​പ്ര​ദേ​ശി​ലെ അ​ന​ന്ത​പു​ര്‍ ജി​ല്ല​യി​ല്‍ സ്ഥി​തി​ചെ​യ്യു​ന്ന അ​തി​പു​രാ​ത​ന ക്ഷേ​ത്ര​മാ​ണ് ലേ​പാ​ക്ഷി വീ​ര​ഭ​ദ്ര ക്ഷേ​ത്രം. ലേ​പാ​ക്ഷി ക്ഷേ​ത്രം എ​ന്ന പേ​രി​ല്‍ പ്ര​ശ​സ്ത​മാ​യ 16-ാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ ഈ ​നി​ര്‍​മി​തി​യി​ലൂ​ടെ ന​ട​ക്കു​മ്പോ​ള്‍ ന​മ്മു​ടെ മ​ന​സ് ചെ​ന്നെ​ത്തു​ക വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര സ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്‍റെ സു​വ​ര്‍​ണ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്കാ​വും.

വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ രാ​ജാ​വാ​യി​രു​ന്ന അ​ച്യു​ത ദേ​വ​രാ​യ​രാ​ണ് ക്ഷേ​ത്ര​നി​ര്‍​മാ​ണ​ത്തി​ന് തു​ട​ക്ക​മി​ട്ട​തെ​ന്ന് ക​രു​ത​പ്പെ​ടു​ന്നു. സാ​ക്ഷാ​ല്‍ കൃ​ഷ്ണ​ദേ​വ​രാ​യ​രു​ടെ അ​നു​ജ​നാ​യി​രു​ന്നു അ​ച്യു​ത ദേ​വ​രാ​യ​ര്‍.

രാ​മാ​യ​ണ​ത്തി​ലെ ജ​ഡാ​യു​വു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ടാ​ണ് ഈ ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ന് ലേ​പാ​ക്ഷി എ​ന്ന പേ​രു ല​ഭി​ച്ച​തെ​ന്നാ​ണ് ഐ​തി​ഹ്യം. ജ​ഡാ​യു രാ​വ​ണ​നാ​ല്‍ ചി​റ​ക​രി​ഞ്ഞു വീ​ഴ്ത്ത​പ്പെ​ട്ട​തും അ​ന്ത്യ​ശ്വാ​സം വ​ലി​ച്ച​തും ഇ​വി​ടെ​യാ​ണെ​ന്നാ​ണ് വി​ശ്വാ​സം.

സീ​ത​യെ തെ​ര​ഞ്ഞു​ള്ള യാ​ത്രാ​വേ​ള​യി​ല്‍ രാ​മ​ന്‍ മ​ര​ണാ​സ​ന്ന​നാ​യ ജ​ഡാ​യു​വി​നെ കാ​ണു​ക​യും ലേ ​പ​ക്ഷി (എ​ഴു​ന്നേ​ല്‍​ക്കൂ പ​ക്ഷീ) എ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞു ജ​ഡാ​യു​വി​ന് മോ​ക്ഷം ന​ല്‍​കി​യെ​ന്നും, അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ് പ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ന് ലേ​പാ​ക്ഷി എ​ന്ന പേ​രു ല​ഭി​ച്ച​തെ​ന്നും വി​ശ്വ​സി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു.

1529-1542 കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ല്‍ നി​ര്‍​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ലേ​പാ​ക്ഷി ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ നി​ര്‍​മാ​ണ​ത്തി​ന് മേ​ല്‍​നോ​ട്ടം വ​ഹി​ച്ച​ത് വി​രു​പ​ണ്ണ നാ​യ​ക, വീ​ര​ണ്ണ എ​ന്നീ സ​ഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു. പ​ര​മ​ശി​വ​ന്‍റെ രൗ​ദ്ര​ഭാ​വ​മാ​യ വീ​ര​ഭ​ദ്ര​നാ​യാ​ണ് ക്ഷേ​ത്രം സ​മ​ര്‍​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്.

വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര വാ​സ്തു​ശൈ​ലി​യു​ടെ ഉ​ദാ​ത്ത​മാ​യ ഒ​രു മാ​തൃ​ക​യാ​ണ് ലേ​പാ​ക്ഷി ക്ഷേ​ത്രം. കൂ​ര്‍​മ ശൈ​ലം എ​ന്നു പേ​രാ​യ ഒ​രു താ​ഴ്ന്ന കു​ന്നി​ന്‍റെ മു​ക​ളി​ലാ​ണ് ഈ ​ക്ഷേ​ത്രം പ​ണി​തു​യ​ര്‍​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. ആ​മ​യു​ടെ രൂ​പാ​കാ​ര​മാ​യ​തി​നാ​ലാ​ണ് കു​ന്നി​ന് ആ ​പേ​ര് ല​ഭി​ച്ച​ത്.

അ​തി​മ​നോ​ഹ​ര​ങ്ങ​ളാ​യ ശി​ല്പ​ങ്ങ​ളാ​ല്‍ സ​മ്പു​ഷ്ട​മാ​ണ് ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ ഭൂ​രി​ഭാ​ഗ​വും. ദൈ​വി​ക രൂ​പ​ങ്ങ​ള്‍, ദി​വ്യ​ന്മാ​ര്‍, സം​ഗീ​ത​ജ്ഞ​ര്‍, ന​ര്‍​ത്ത​ക​ര്‍, രാ​മാ​യ​ണ​വും മ​ഹാ​ഭാ​ര​ത​വു​മു​ള്‍​പ്പെ​ടെ​യു​ള്ള ഹൈ​ന്ദ​വ ഇ​തി​ഹാ​സ​ങ്ങ​ള്‍ എ​ന്നി​വ​യൊ​ക്കെ​യാ​ണ് ഇ​വി​ടെ​യു​ള്ള ശി​ല്‍​പ​ങ്ങ​ള്‍​ക്ക് പാ​ത്രീ​ഭ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്.

ഇ​വി​ട​ത്തെ ക​ല്യാ​ണ​മ​ണ്ഡ​പം പ്ര​ശ​സ്ത​മാ​ണ്. മ​ണ്ഡ​പ​ത്തി​നു ചു​റ്റു​മു​ള്ള അ​പൂ​ര്‍​ണ​മാ​യ തൂ​ണു​ക​ളി​ല്‍ ശി​വ​പാ​ര്‍​വ​തി പ​രി​ണ​യ​ത്തി​ന്‍റെ രം​ഗ​ങ്ങ​ള്‍ അ​തി​മ​നോ​ഹ​ര​മാ​യി ആ​ലേ​ഖ​നം ചെ​യ്തി​രി​ക്കു​ന്നു.

വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ചു​വ​ര്‍​ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളാ​ല്‍ സ​മൃ​ദ്ധ​മാ​ണ് ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന​ന്‍റെ മ​ച്ച്. പ്ര​കൃ​തി​ദ​ത്ത വ​സ്തു​ക്ക​ളാ​ണ് നി​റ​ങ്ങ​ളാ​യി ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്. ശി​വ​ന്‍റെ 14 ഭാ​വ​ങ്ങ​ള്‍, വീ​ര​ഭ​ദ്ര​ന്‍റെ ഭീ​മാ​കാ​ര​മാ​യ ചി​ത്രം തു​ട​ങ്ങി സ​ന്ദ​ര്‍​ശ​ക​രെ​യും ഭ​ക്ത​രെ​യും വി​സ്മ​യി​പ്പി​ക്കു​ന്ന അ​നേ​കം ചു​വ​ര്‍​ചി​ത്ര​ങ്ങ​ള്‍ ഇ​വി​ടെ കാ​ണാ​നാ​വും. ക്ഷേ​ത്ര നി​ര്‍​മാ​താ​ക്ക​ളാ​യ വി​രു​പ​ണ്ണ​യു​ടെ​യും വീ​ര​ണ്ണ​യു​ടെ​യും ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളും ഇ​വ​യ്ക്കൊ​പ്പ​മു​ണ്ട്.

വീ​ര​ഭ​ദ്ര ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ലെ ഏ​റ്റ​വും പ്ര​ശ​സ്ത​വും ഒ​രു പ്ര​ഹേ​ളി​ക​യാ​യി തു​ട​രു​ന്ന​തു​മാ​യ നി​ര്‍​മി​തി​യാ​ണ് ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ പ്ര​ധാ​ന ഹാ​ളി​ല്‍ കാ​ണു​ന്ന നി​ലം​തൊ​ടാ ക​ല്‍​ത്തൂ​ണ്‍. ത​റ​യി​ല്‍ സ്പ​ര്‍​ശി​ക്കാ​തെ ഗു​രു​ത്വാ​ക​ര്‍​ഷ​ണ​ത്തെ​പ്പോ​ലും വെ​ല്ലു​വി​ളി​ക്കു​ന്ന ഈ ​തൂ​ണ് ആ​ധു​നി​ക വാ​സ്തു​വി​ദ​ഗ്ധ​ര്‍​ക്കു​പോ​ലും ഉ​ത്ത​ര​മി​ല്ലാ​ത്ത ചോ​ദ്യ​മാ​യാ​ണ് നി​ല​കൊ​ള്ളു​ന്ന​ത്.

അ​ദ്ഭു​ത​ക​ര​ങ്ങ​ളാ​യ ര​ണ്ട് ഏ​ക​ശി​ലാ നി​ര്‍​മി​തി​ക​ളും ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ മാ​റ്റു കൂ​ട്ടു​ന്നു. സ​പ്ത​ശി​ര​സോ​ടു​കൂ​ടി​യ നാ​ഗ​ത്താ​ല്‍ സം​ര​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന രൂ​പ​ത്തി​ലു​ള്ള നാ​ഗ​ലിം​ഗ​മാ​ണ് അ​തി​ലൊ​ന്ന്. ഉ​ച്ച ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നാ​യി കാ​ത്തി​രു​ന്ന വേ​ള​യി​ല്‍ ഒ​രു മ​ണി​ക്കൂ​ര്‍ മാ​ത്ര​മെ​ടു​ത്താ​ണ് ശി​ല്പി​ക​ള്‍ ഈ ​വാ​സ്തു​വി​സ്മ​യം തീ​ര്‍​ത്ത​തെ​ന്ന് ഐ​തി​ഹ്യ​ങ്ങ​ള്‍ പ​റ​യു​ന്നു.

പ്ര​ധാ​ന ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന​ടു​ത്ത് സ്ഥി​തി​ചെ​യ്യു​ന്ന ഒ​റ്റ​ക്ക​ല്ലി​ല്‍ കൊ​ത്തി​യെ​ടു​ത്ത ന​ന്ദി​യു​ടെ രൂ​പ​മാ​ണ് ര​ണ്ടാ​മ​ത്തേ​ത്. ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ​ത​ന്നെ ഏ​റ്റ​വും വ​ലി​യ ഏ​ക​ശി​ലാ നി​ര്‍​മി​ത​മാ​യ ന​ന്ദി രൂ​പ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നാ​ണി​ത്.

അ​തേ​സ​മ​യം ദു​രൂ​ഹ​മാ​യി തു​ട​രു​ന്ന ഒ​ന്നാ​ണ് ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ലെ ചോ​ര​പ്പാ​ടു​ക​ള്‍. ഇ​തേ​ക്കു​റി​ച്ച് പ​ല ക​ഥ​ക​ളു​മു​ണ്ട്. അ​തി​ല്‍ ഏ​റ്റ​വും പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട​ത് ക്ഷേ​ത്ര നി​ര്‍​മാ​താ​ക്ക​ളി​ലൊ​രാ​ളാ​യ വി​രു​പ​ണ്ണ​യു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട​താ​ണ്- രാ​ജാ​വി​ന്‍റെ അ​റി​വി​ല്ലാ​തെ ഖ​ജ​നാ​വി​ലെ പ​ണം ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ച് ക്ഷേ​ത്രം നി​ര്‍​മി​ച്ച വി​രു​പ​ണ്ണ​യു​ടെ ക​ണ്ണ് ചൂ​ഴ്ന്നെ​ടു​ക്കാ​ന്‍ രാ​ജാ​വ് ഉ​ത്ത​ര​വി​ട്ടു​വെ​ന്നും എ​ന്നാ​ല്‍ ദുഃ​ഖാ​ര്‍​ത്ത​നാ​യ വി​രു​പ​ണ്ണ ഇ​തി​നു കാ​ത്തു​നി​ല്‍​ക്കാ​തെ ത​ന്‍റെ ക​ണ്ണു​ക​ള്‍ സ്വ​യം ചൂ​ഴ്ന്നെ​ടു​ത്ത് ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​നു നേ​രെ വ​ലി​ച്ചെ​റി​ഞ്ഞു​വെ​ന്നു​മാ​ണ് ക​ഥ. അ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ് ക്ഷേ​ത്ര​ഭി​ത്തി​യി​ല്‍ ചു​വ​ന്ന നി​റം വ​ന്ന​ത​ത്രേ.

ഭ​ക്തി​യു​ടെ​യും ഐ​തി​ഹ്യ​ത്തി​ന്‍റെ​യും വാ​സ്തു​വി​ദ്യ വൈ​ദ​ഗ്ധ്യ​ത്തി​ന്‍റെ​യും കാ​ലാ​തീ​ത​മാ​യ പ്ര​തീ​ക​മാ​യാ​ണ് ഈ ​വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര നി​ര്‍​മി​തി നി​ല​കൊ​ള്ളു​ന്ന​ത്. രാ​മാ​യ​ണ​വു​മാ​യു​ള്ള ബ​ന്ധ​വും നി​ര്‍​വ​ചി​ക്കാ​നാ​വാ​ത്ത യാ​ഥാ​ര്‍​ഥ്യ​മാ​യി തു​ട​രു​ന്ന "നി​ലം​തൊ​ടാ ക​ല്‍​ത്തൂ​ണും’ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ത​ന്നെ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​വാ​ര്‍​ന്ന ശി​ല്പ​വി​ദ്യ​യും ചേ​രു​മ്പോ​ള്‍ ഒ​രേ​സ​മ​യം ആ​ത്മീ​യ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യും വാ​സ്തു വി​സ്മ​യ​മാ​യും വീ​ര​ഭ​ദ്ര ക്ഷേ​ത്രം പ്ര​ശോ​ഭി​ക്കു​ന്നു.

ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ സാം​സ്കാ​രി​ക​വും ച​രി​ത്ര​പ​ര​വു​മാ​യ സ​മ്പ​ന്ന​ത​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള ആ​ഴ​ത്തി​ലു​ള്ള ഒ​രു യാ​ത്ര​യാ​ണ് ക്ഷേ​ത്രം വാ​ഗ്ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​ത്. ഓ​രോ സ​ന്ദ​ര്‍​ശ​ക​നി​ലും ഒ​രേ​സ​മ​യം വി​സ്മ​യ​വും ജി​ജ്ഞാ​സ​യും ആ​ദ​ര​വും ജ​നി​പ്പി​ക്കാ​നും ലേ​പാ​ക്ഷി​ക്ക് ക​ഴി​യു​ന്നു.