ര​ജ​പു​ത്ര രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​ര്‍ നി​ര്‍​മി​ച്ച കോ​ട്ട​ക​ള്‍ സു​ല്‍​ത്താ​ന്‍റെ പു​തി​യ ത​ല​സ്ഥാ​നം സം​ര​ക്ഷി​ക്കാ​ന്‍ പ്രാ​പ്ത​മാ​യി​രു​ന്നു. തു​ട​ര്‍​ന്ന് ഇ​വി​ടെ നി​ര​വ​ധി കൊ​ട്ടാ​ര​ങ്ങ​ളും മോ​സ്‌​കു​ക​ളും ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ളും മ​ഹ​മൂ​ദ് ബേ​ഗ​ദ പ​ണി​തു​യ​ര്‍​ത്തി. ഹി​ന്ദു-​മു​സ്‌​ലിം വാ​സ്തു​ക​ല​യു​ടെ മ​കു​ടോ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​നി​ര്‍​മി​തി​ക​ള്‍.

ഇ​ന്ത്യ ഭ​രി​ച്ച സ്വ​ദേ​ശി​ക​ളും വി​ദേ​ശി​ക​ളു​മാ​യ രാ​ജ​വം​ശ​ങ്ങ​ളി​ല്‍ മി​ക്ക​തും വ്യ​ത്യ​സ്ത​ങ്ങ​ളാ​യ വാ​സ്തു​ശൈ​ലി​ക​ള്‍ രാ​ജ്യ​ത്തി​നു സ​മ്മാ​നി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. അ​ത്ത​ര​ത്തി​ൽ ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണ് ഗു​ജ​റാ​ത്തി​ലെ വ​ഡോ​ദ​ര​യി​ലു​ള്ള ച​മ്പാ​നേ​ര്‍ എ​ന്ന ന​ഗ​രം. 15-ാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ല്‍ ഗു​ജ​റാ​ത്തി​ലെ സു​ല്‍​ത്താ​ന്മാ​രു​ടെ ത​ല​സ്ഥാ​ന​ന​ഗ​രി. 200 വ​ര്‍​ഷ​ത്തി​ല്‍ താ​ഴെ മാ​ത്ര​മാ​ണ് ഗു​ജ​റാ​ത്ത് സു​ല്‍​ത്താ​ന്മാ​ര്‍ ഈ ​പ്ര​ദേ​ശം ഭ​രി​ച്ച​ത്. 1535ല്‍ ​മു​ഗ​ള്‍ ച​ക്ര​വ​ര്‍​ത്തി​യാ​യ ഹു​മ​യൂ​ണി​ന്‍റെ സൈ​ന്യം ഗു​ജ​റാ​ത്ത് സു​ല്‍​ത്താ​ന്മാ​രെ ഇ​വി​ടെ​നി​ന്നു തോ​ല്‍​പ്പി​ച്ചോ​ടി​ച്ച​തോ​ടെ​യാ​ണ് ച​മ്പാ​നേ​റി​ന്‍റെ പ്ര​താ​പം അ​സ്ത​മി​ച്ച​ത്.

വി​സ്മ​യ നി​ർ​മി​തി

പാ​വ്ഗ​ഡ് മ​ല​യു​ടെ അ​ടി​വാ​ര​ത്ത് ആ​യി​രു​ന്നു ആ​ദ്യ​കാ​ല ച​മ്പാ​നേ​ര്‍ ന​ഗ​രം പ​ണി​ക​ഴി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​ത്. സി​ഇ 746ല്‍ ​വ​ന​രാ​ജ് ചാ​വ്ദ​യാ​ണ് ഇ​തു പ​ണി​ക​ഴി​പ്പി​ച്ച​ത്. എ​ന്നാ​ല്‍, 1484ല്‍ ​ഗു​ജ​റാ​ത്ത് സു​ല്‍​ത്താ​നാ​യി​രു​ന്ന മ​ഹ്‌​മൂ​ദ് ബേ​ഗ​ദ ഈ ​പ്ര​ദേ​ശം കീ​ഴ​ട​ക്കി. മ​ഹ്‌​മൂ​ദ് ബേ​ഗ​ദ (1458-1511)യു​ടെ ഭ​ര​ണ​കാ​ല​യ​ള​വി​ല്‍ സാ​മ്രാ​ജ്യം വി​പു​ല​മാ​ക്കാ​ൻ സ​മീ​പ​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളും പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്ത​തോ​ടെ ഇ​ന്ന​ത്തെ മും​ബൈ​യി​ലെ​യും ഗു​ജ​റാ​ത്തി​ലെ​യും ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു വ​രെ വി​സ്തൃ​തി വ​ന്നു. ച​മ്പാ​നേ​ര്‍ പി​ടി​ച്ച ശേ​ഷം സു​ല്‍​ത്താ​ന്‍ മ​ഹ​മൂ​ദ് ബേ​ഗ​ദ ത​ല​സ്ഥാ​നം അ​ഹ​മ്മ​ദാ​ബാ​ദി​ല്‍​നി​ന്നു ച​മ്പാ​നേ​റി​ലേ​ക്കു മാ​റ്റി.

ര​ജ​പു​ത്ര രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​ര്‍ നി​ര്‍​മി​ച്ച കോ​ട്ട​ക​ള്‍ സു​ല്‍​ത്താ​ന്‍റെ പു​തി​യ ത​ല​സ്ഥാ​നം സം​ര​ക്ഷി​ക്കാ​ന്‍ പ്രാ​പ്ത​മാ​യി​രു​ന്നു. തു​ട​ര്‍​ന്ന് ഇ​വി​ടെ നി​ര​വ​ധി കൊ​ട്ടാ​ര​ങ്ങ​ളും മോ​സ്‌​കു​ക​ളും ശ​വ​കു​ടീ​ര​ങ്ങ​ളും മ​ഹ​മൂ​ദ് ബേ​ഗ​ദ പ​ണി​തു​യ​ര്‍​ത്തി. ഹി​ന്ദു-​മു​സ്‌​ലിം വാ​സ്തു​ക​ല​യു​ടെ മ​കു​ടോ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​നി​ര്‍​മി​തി​ക​ള്‍. ച​മ്പാ​നേ​റി​ലെ ഏ​ഴു മോ​സ്‌​കു​ക​ള്‍ വ​ള​രെ പ്ര​സി​ദ്ധം. ഇ​തി​ല്‍​ത്ത​ന്നെ 1523ല്‍ ​പ​ണി ക​ഴി​പ്പി​ച്ച ജു​മാ മ​സ്ജി​ദ് വി​സ്മ​യ നി​ര്‍​മി​തി​യാ​ണ്. 172 തൂ​ണു​ക​ളും 30 മീ​റ്റ​ര്‍ ഉ​യ​ര​മു​ള്ള മിനാരങ്ങ​ളു​മു​ള്ള ഇ​ത് ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ഇ​സ്‌​ലാ​മി​ക സ്മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളി​ൽ പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട​താ​ണ്.

അ​തി​ശ​യി​പ്പി​ക്കും

ച​മ്പാ​നേ​റി​ലെ ജ​ല​സേ​ച​ന സം​വി​ധാ​നം ആ​രെ​യും അ​തി​ശ​യി​പ്പി​ക്കും. ശാ​സ്ത്രീ​യ​മാ​യ മ​ഴ​വെ​ള്ള സം​ഭ​ര​ണം, മ​നു​ഷ്യ​നി​ർ​മി​ത ത​ടാ​ക​ങ്ങ​ള്‍, കി​ണ​റു​ക​ള്‍, നീ​ര്‍​ച്ചാ​ലു​ക​ള്‍, ഭൂ​ഗ​ര്‍​ഭ ജ​ല​പാ​ത​ക​ള്‍ എ​ന്നി​ങ്ങ​നെ ജ​ല​സേ​ച​ന​ത്തി​നാ​വ​ശ്യ​മാ​യ എ​ല്ലാ സം​വി​ധാ​ന​ങ്ങ​ളും അ​ക്കാ​ല​ത്ത് ഇ​വി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എ​ന്നാ​ല്‍, 1535ല്‍ ​പ്ര​ദേ​ശം കൊ​ള്ള​യ​ടി​ച്ച ഹു​മ​യൂ​ണി​ന്‍റെ സൈ​ന്യം ഇ​വി​ടെ ഭ​ര​ണം തു​ട​രാ​തെ ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്. അ​ന്നു പ​ലാ​യ​നം ചെ​യ്ത നാ​ട്ടു​കാ​ര്‍ പി​ന്നീ​ടൊ​രി​ക്ക​ലും മ​ട​ങ്ങി​വ​ന്നി​ല്ല. അ​തോ​ടെ ച​മ്പാ​നേ​ര്‍ ഒ​രു പ്രേ​ത​ന​ഗ​ര​മാ​യി മാ​റി. ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഈ ​മ​നോ​ഹ​ര ന​ഗ​രം 2004ല്‍ ​യു​നെ​സ്‌​കോ​യു​ടെ ലോ​ക​പൈ​തൃ​ക പ​ട്ടി​ക​യി​ലും ഇ​ടം​പി​ടി​ച്ചു. ച​ന്പാ​നേ​റി​ന്‍റെ പ​ല ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളും നാ​ശ​ത്തി​ന്‍റെ വ​ക്കി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും ഇ​വ​യെ പ​രി​ര​ക്ഷി​ക്കാ​ൻ ശ്ര​മ​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്.

അ​ജി​ത് ജി. ​നാ​യ​ർ