മ​ര​ണ​ത്തെ നീ​ട്ടി​വ​യ്ക്കാ​നാ​ണ് ഒ​രാ​ള്‍ ക​ഥ പ​റ​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​ത് എ​ന്ന് വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. ആ​യി​ര​ത്തൊ​ന്നു രാ​ത്രി​ക​ളി​ലും ഷെ​ഹ​റാ​സാ​ദ് ക​ഥ പ​റ​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഓ​രോ ക​ഥ പ​റ​യു​മ്പോ​ഴും അ​വ​ള്‍ മ​ര​ണ​ത്തെ ഒ​രു കാ​തം അ​ക​ലെ നി​ര്‍​ത്തു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​ടു​വി​ല്‍ ക​ഥ​പ​റ​ഞ്ഞു ക​ഥ​പ​റ​ഞ്ഞ് അ​വ​ള്‍ രാ​വു​ക​ളു​ടെ മാ​ത്ര​ക​ള്‍ കൂ​ട്ടി.

പ​ണ്ടു രാ​വു​ക​ള്‍​ക്കി​ത്ര ദൈ​ര്‍​ഘ്യ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും ഷെ​ഹ​റാ​സാ​ദ് ക​ഥ​പ​റ​ഞ്ഞാ​ണു രാ​വു​ക​ള്‍​ക്കി​ത്ര ദൈ​ര്‍​ഘ്യ​മേ​റി​യ​തെ​ന്നും ഞാ​ന്‍ പി​ല്‍​ക്കാ​ല​ത്ത് ഭാ​വ​ന ചെ​യ്തി​രു​ന്നു. ഷെ​ഹ​റാ​സാ​ദ് ബു​ദ്ധി​മ​തി​യും തി​ക​ഞ്ഞ ക​ലാ​കാ​രി​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. അ​വ​ള്‍ ക​ല​യു​ടെ മാ​ന്ത്രി​ക​ദ​ണ്ഡു​കൊ​ണ്ടു ക​ഥ​ക​ളു​ടെ അ​ദ്ഭു​ത​ലോ​കം സൃ​ഷ്‌​ടി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അ​ത് ആ​ലീ​സ് ക​ണ്ട അ​ദ്ഭു​ത​ലോ​ക​ത്തേ​ക്കാ​ള്‍ അ​ദ്ഭു​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. ആ ​അ​ദ്ഭു​ത​ലോ​ക​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​ള്ള ഹൃ​ദ്യ​മാ​യ ക്ഷ​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു കു​ട്ടി​ക്കാ​ല​ത്ത് ഞാ​ന്‍ വാ​യി​ക്കാ​നെ​ടു​ത്ത പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളി​ല​ധി​ക​വും.

ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ ഏ​റെ മു​തി​ര്‍​ന്ന​ശേ​ഷം, ഒ​രു സു​ഹൃ​ദ്സ​ദ​സി​ൽ​വ​ച്ച് ഒ​രാ​ള്‍ എ​ന്നെ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​ട​ക്കം​പ​റ​യു​ന്ന​തു കേ​ട്ടു; ‘ക​ഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​ന്‍’ എ​ന്ന്. എ​ന്നെ ഒ​റ്റ​വാ​ക്കി​ല്‍ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ച അ​യാ​ളു​ടെ പ്ര​തി​ഭ​യെ എ​നി​ക്ക് അ​ഭി​ന​ന്ദി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന് തോ​ന്നി. എ​നി​ക്ക​തു കേ​ട്ട​പ്പോ​ള്‍ അ​മ​ര്‍​ഷ​മോ അ​സ്വ​സ്ഥ​ത​യോ ഒ​ന്നും തോ​ന്നി​യി​ല്ല. ഞാ​ന​യാ​ളെ അ​ഭി​ന​ന്ദി​ച്ചു. എ​ന്‍റെ അ​ഭി​ന​ന്ദ​നം അ​യാ​ള്‍ ഒ​ട്ടും പ്ര​തീ​ക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല. അ​തു​കേ​ട്ട​പ്പോ​ള്‍ അ​യാ​ള്‍​ക്കു പ്ര​യാ​സ​മാ​യി. “ഞാ​നാ അ​ര്‍​ഥ​ത്തി​ല്‍ അ​ല്ല ത​ന്നെ​ക്കു​റി​ച്ച് പ​റ​ഞ്ഞത്, ക്ഷ​മി​ക്ക​ണം” എ​ന്ന് എ​ന്നോ​ടു പ​റ​ഞ്ഞു. “ഗു​രു​ത​ര​മാ​യ തെ​റ്റൊ​ന്നും താ​ങ്ക​ള്‍ ചെ​യ്തി​ട്ടി​ല്ല​ല്ലോ” എ​ന്നാ​യി ഞാ​ന്‍. അ​യാ​ള്‍​ക്കു വ​ല്ലാ​ത്ത വി​ഷ​മ​മാ​യി. അ​യാ​ളെ​ന്‍റെ കൈ​ക​ള്‍ കൂ​ട്ടി​പ്പി​ടി​ച്ചു. “സോ​റി” എ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞു. അ​യാ​ളു​ടെ പ​രു​ങ്ങ​ൽ ക​ണ്ട​പ്പോ​ള്‍ എ​നി​ക്കും വി​ഷ​മ​മാ​യി. ഞാ​ന്‍ അ​വി​ടെ​നി​ന്നി​റ​ങ്ങി​ന​ട​ന്നു.

കൊ​ല്ലം ന​ഗ​ര​മ​ധ്യ​ത്തി​ല്‍ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഇ​ന്ത്യ​ന്‍ കോ​ഫി ഹൗ​സി​ലേ​ക്കാ​ണ് ഞാ​ൻ പോ​യ​ത്. മ​ന​സു വ​ല്ലാ​തെ അ​സ്വ​സ്ഥ​പ്പെ​ടു​മ്പോ​ഴെ​ല്ലാം ഞാ​ന​വി​ടെ ചെ​ന്നി​രി​ക്കാ​റു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​രു കോ​ഫി കു​ടി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞാ​ല്‍ തീ​രാ​വു​ന്ന പ്ര​ശ്‌​ന​ങ്ങ​ളേ എ​നി​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. പ​ക്ഷേ, ‘ക​ഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​ന്‍’ നെ​ഞ്ചി​ല്‍​ക്കി​ട​ന്നു വ​ല്ലാ​തെ പു​ക​ഞ്ഞു​നീ​റി. കു​ടി​ച്ച കോ​ഫി​യേ​ക്കാ​ള്‍ ചൂ​ട് ഉ​ള്ളി​ലെ നീ​റ്റ​ലി​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

ക​ഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​നി​ല്‍​നി​ന്ന് ക​ഥ​യു​ള്ള​വ​നി​ലേ​ക്ക് എ​ത്ര ദൂ​ര​മു​ണ്ടാ​കു​മെ​ന്ന് ഞാ​നോ​ര്‍​ത്തു. ഇ​ന്ത്യ​യി​ല്‍​നി​ന്ന് യൂ​റോ​പ്പി​ലേ​ക്കു​ള്ള ദൂ​രം​ത​ന്നെ​യേ യൂ​റോ​പ്പി​ല്‍​നി​ന്ന് ഇ​ന്ത്യ​യി​ലേ​ക്കു​ള്ളൂ എ​ന്ന​റി​യാ​മാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടും എ​ന്‍റെ ദൂ​രം അ​ള​ന്നെ​ടു​ക്കാ​ന്‍ എ​നി​ക്കു ക​ഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. എ​ങ്കി​ലും ക​ഥ​യു​ള്ള​വ​നി​ലേ​ക്കു ന​ട​ക്കാ​ന്‍​ത​ന്നെ ഞാ​ന്‍ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. അ​തൊ​രു​റ​ച്ച തീ​രു​മാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​രു കോ​ഫി ഹൗ​സി​ല്‍​നി​ന്നാ​ണു ഫ്ര​ഞ്ച് വി​പ്ല​വം സ​മാ​രം​ഭി​ച്ച​തെ​ന്നു പ​ണ്ടെ​ങ്ങോ വാ​യി​ച്ച​ത് ഓ​ര്‍​മ വ​ന്നു. അ​തേ, വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്‍റെ ചെ​റി​യ തീ​പ്പൊ​രി​ക​ളി​ലൊ​ന്ന് എ​ന്നി​ലും ക​ത്തി​ത്തു​ട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

കു​ട്ടി​ക്കാ​ലം മു​ത​ലേ ഞാ​ന്‍ അ​ല​സ​നും മ​ടി​യ​നും ദുഃ​ഖോ​പാ​സ​ക​നും അ​ശു​ഭാ​പ്തി​ക്കാ​ര​നു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഈ ​ഗു​ണ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളാ​യി​രി​ക്കാം എ​ന്നെ ക​ഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​നാ​ക്കി​യ​തി​നു പി​ന്നി​ലെ​ന്ന് എ​നി​ക്കു തോ​ന്നി. അ​ത് ഏ​റെ​ക്കു​റെ സ​ത്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഞാ​ന്‍ ചി​ല ക​ടു​ത്ത തീ​രു​മാ​ന​ങ്ങ​ളെ​ടു​ത്തു.


അ​തെ​ല്ലാം എ​ന്‍റെ മു​റി​യി​ലെ ഭി​ത്തി​യി​ല്‍ ക്ര​മ​ന​മ്പ​രി​ട്ട് എ​ഴു​തി​വ​ച്ചു. അ​തി​ലാ​ദ്യ​ത്തേ​ത് ഒ​ന്നു ക​ഴി​ഞ്ഞാ​ല്‍ മ​റ്റൊ​ന്ന് എ​ന്ന മ​ട്ടി​ല്‍ എ​ന്തെ​ങ്കി​ലും ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക എ​ന്നു​ള്ള​താ​ണ്. മ​റ്റൊ​ന്ന് അ​നി​യ​ന്ത്രി​ത​മാ​യ ദേ​ഷ്യ​ത്തെ അ​ട​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് ദേ​ഷ്യം അ​ഭി​ന​യി​ക്കു​ക. ആ​രോ​ഗ്യ​മാ​ണ് ഏ​റ്റ​വും വ​ലി​യ സ​മ്പ​ത്ത് എ​ന്ന ബോ​ധ​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്ക​ണം. ഒ​രു നി​മി​ഷ​ത്തെ നി​രാ​ശ​യി​ല്‍ ജീ​വി​ത​ത്തെ തെ​റ്റാ​യി വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ക്കാ​തി​രി​ക്കു​ക.

എ​ല്ലാ​യ്‌​പോ​ഴും തി​രു​ത്ത​പ്പെ​ടാ​നു​ള്ള ഒ​രു മ​ന​സ് സൂ​ക്ഷി​ക്കു​ക. ര​ക്ത​സ​മ്മ​ര്‍​ദ​ത്തേ​ക്കാ​ള്‍ അ​പ​ക​ട​ക​ര​മാ​യ ചി​ല സു​ഹൃ​ത് സ​മ്മ​ര്‍​ദ​ങ്ങ​ളെ ഒ​ഴി​വാ​ക്കു​ക. ഇ​ത്ര​യൊ​ക്കെ വ​ള​രെ ക്ലേ​ശി​ച്ചു ന​ട​പ്പി​ലാ​ക്കി​യ​തോ​ടെ ഞാ​ന്‍ ക​ഥ​യു​ള്ള​വ​നി​ലേ​ക്ക് ഇ​റ​ങ്ങി​ന​ട​ക്കാ​ന്‍ തു​ട​ങ്ങി. ജീ​വി​ത​ത്തി​നോ​ടു വ​ല്ലാ​ത്തൊ​രാ​വേ​ശം തോ​ന്നി. ഹി​മാ​ല​യ​നി​ര​ക​ളെ കീ​ഴ​ട​ക്കാ​മെ​ന്നാ​യി. എ​ന്നി​ലെ പ്രാ​കൃ​ത​ന്‍ കാ​ട്ടി​ലൊ​ളി​ച്ചു. പ​രി​ഷ്‌​കൃ​ത​ന്‍ പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങി​വ​ന്നു. മനസ് നി​ര്‍​ഭ​യ​വും ശാ​ന്ത​വു​മാ​യി. ‘ല​വ​ണാ​സു​ര​വ​ധ’​ത്തി​ല്‍ ഹ​നു​മാ​ന്‍ സീ​ത​യെ സാ​ഷ്ടാം​ഗം ന​മ​സ്‌​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ എ​ന്നെ ‘ക​ഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​ന്‍’ എ​ന്നു​വി​ളി​ച്ച ആ​ളു​ടെ മു​ന്നി​ല്‍ ഞാ​ന്‍ മ​ന​സു​കൊ​ണ്ടു പ്ര​ണ​മി​ച്ചു.

കാ​ല​ങ്ങ​ള്‍ പി​ന്നെ​യും ക​ട​ന്നു​പോ​യി. ഒ​രി​ക്ക​ല്‍ ന​ഗ​ര​ത്തി​നു പു​റ​ത്ത് ആ​ശ്ര​മ​വി​ശു​ദ്ധി​യാ​ര്‍​ന്നൊ​രു വൃ​ദ്ധ​സ​ദ​ന​ത്തി​ല്‍ ഒ​ര​തി​ഥി​യാ​യി ഞാ​ന്‍ ക്ഷ​ണി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. ആ​ര്‍​ഭാ​ട​ങ്ങ​ളോ അ​ല​ങ്കാ​ര​ങ്ങ​ളോ ഒ​ന്നു​മി​ല്ലാ​ത്ത ഇ​ടം. നി​ശ​ബ്‌​ദ​ത അ​വി​ടെ​വി​ടെ​യോ പ​തു​ങ്ങി​നി​ല്‍​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നി.​അ​മ്പ​തി​ല്‍ താ​ഴെ വ​യോ​വൃ​ദ്ധ​ര്‍. “ഇ​തൊ​രു വ​ഴി​യ​മ്പ​ല​മാ​ണ്. ജീ​വി​ത​യാ​ത്ര​യി​ല്‍ ന​മ്മ​ള്‍ എ​ത്തി​ച്ചേ​ര്‍​ന്ന ഒ​രു വ​ഴി​യ​മ്പ​ലം. ഇ​വി​ടെ എ​ത്തി​ച്ചേ​ര്‍​ന്ന​വ​ര്‍ അ​നു​ഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രാ​ണ്.

വാ​ര്‍​ധ​ക്യ​ത്തി​ലെ ശാ​പ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്ന് സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ള്‍ ന​ഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്നു എ​ന്നു​ള്ള​താ​ണ്. എ​ന്നാ​ലി​വി​ടെ യൗ​വ​ന​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ളേ​റെ സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളെ ഒ​രു വ​രം​പോ​ലെ എ​ല്ലാ​വ​ർ​ക്കും ല​ഭി​ക്കു​ന്നു എ​ന്നു​ള്ള​താ​ണ്.” എ​ന്‍റെ വാ​ക്കു​ക​ള്‍ അ​വ​രി​ല്‍ ചി​ല​രി​ല്‍ കൗ​തു​ക​മു​ണ​ര്‍​ത്തി. അ​ങ്ങ​നെ സം​സാ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് നി​ല്‍​ക്കു​ന്ന​തി​നി​ട​യി​ല്‍ ക​റ​ന്‍റ് പോ​യി. മൈ​ക്ക് ഓ​ഫാ​യി. ജ​ന​റേ​റ്റ​റി​ല്ല. ഞാ​ന്‍ സ്റ്റേ​ജി​ല്‍​നി​ന്നി​റ​ങ്ങി അ​വ​ര്‍​ക്കി​ട​യി​ലേ​ക്ക് ചെ​ന്ന് സം​സാ​രം തു​ട​ർ​ന്നു. എ​ന്നെ കേ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന കാ​തു​ക​ളി​ല​ധി​ക​വും അ​ന​വ​ധി ദ്വാ​ര​ങ്ങ​ള്‍ വീ​ണ​താ​ണെ​ന്ന് അ​പ്പോ​ഴാ​ണെ​നി​ക്കു ബോ​ധ്യ​പ്പെ​ട്ട​ത്. പ​ക്ഷേ, ദീ​പ്ത​മാ​യ ക​ണ്ണു​ക​ളി​ലൂ​ടെ അ​വ​രെ​ല്ലാം കേ​ള്‍​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന് എ​നി​ക്കു തോ​ന്നി. സം​സാ​രം ക​ഴി​ഞ്ഞ് വേ​ദി​യി​ലേ​ക്കു മ​ട​ങ്ങാ​ന്‍​നേ​രം എ​ന്‍റെ കൈ​ത്ത​ല​ത്തി​ന് മീ​തെ ത​ണു​ത്ത് ഏ​റെ ദു​ര്‍​ബ​ല​മാ​യ ഒ​രു കൈ ​അ​മ​ര്‍​ന്നു.

ഞാ​ന്‍ നോ​ക്കി. ഒ​ട്ടും പ​രി​ച​യ​മി​ല്ലാ​ത്ത മു​ഖം. ന​ര​ച്ച പു​രി​ക​ങ്ങ​ള്‍​ക്കു താ​ഴെ അ​സ്ത​മ​യ​ത്തി​ന്‍റെ ഒ​രു തെ​ളി. ഇ​ട​തൂ​ര്‍​ന്ന താ​ടി​മീ​ശ. ആ​ളെ തി​രി​ച്ച​റി​യാ​നാ​യി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും ഞാ​ന​യാ​ളെ നോ​ക്കി ചി​രി​ച്ചു. അ​പ്പോ​ൾ ഒ​രു പ​തി​ഞ്ഞ ശ​ബ്ദം അ​യാ​ളി​ല്‍​നി​ന്ന് കേ​ട്ടു; ‘ക​ഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​ന്‍.’