ക​ർ​മ​മേ​ഖ​ല​ക​ളി​ലെ വൈ​ഭ​വം കൊ​ണ്ട് പ​ക​രം വ​യ്ക്കാ​ൻ മ​റ്റൊ​രാ​ളി​ല്ലാ​ത്ത വ്യ​ക്തി​ത്വ​മാ​യി മാ​റി​യ മു​ൻ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ഡോ. ​മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗ്. ന​വ​തി​യി​ലെ​ത്തു​ന്ന ഇ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ ഇ​തു​വ​രെ​യു​ള്ള ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്‍റെ അ​പൂ​ർ​വ താ​ളു​ക​ളി​ലൂ​ടെ.....

ആ​കാ​ശ നീ​ല​യ്ക്കു താ​ഴെ പ​ഞ്ഞി​മേ​ഘം പോ​ലൊ​രു മ​നു​ഷ്യ​ൻ. ഡോ. ​മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗ് എ​ന്ന മ​ഹാ​നു​ഭാ​വ​നെ ഏ​റെ ആ​ദ​ര​വോ​ടെ ഇ​ങ്ങ​നെ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ന്പോ​ൾ ഒ​ട്ടും അ​തി​ശ​യോ​ക്തി തോ​ന്നു​ന്നി​ല്ല.

തൂ​വെ​ള്ള താ​ടി​ക്കും മീ​ശ​യ്ക്കും ഇ​ട​യി​ലൊ​ളി​പ്പി​ച്ച പു​ഞ്ചി​രി​ക്കും നി​റ​ഞ്ഞ ബു​ദ്ധി​ക്കും മീ​തെ പ​തി​വാ​യി അ​ണി​യു​ന്ന ത​ല​പ്പാ​വി​ന്‍റെ നി​റം ആ​കാ​ശ നീ​ല​യി​ൽ നി​ന്നൊ​രി​ക്ക​ലും മാ​റാ​റി​ല്ല. വാ​ക്കു​ക​ളി​ൽ മി​ത​ത്വം പാ​ലി​ച്ചും അ​ധി​ക​പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന​ക​ന്നും ജീ​വി​ക്കു ന്ന ​മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ മൗ​നം​പോ​ലും മോ​ഹ​ന​മാ​ണ്.

സാ​ന്പ​ത്തി​ക ഭ​ര​ണ​രം​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലെ വൈ​ഭ​വം​കൊ​ണ്ട് ശി​ര​സു​യ​ർ​ത്തി നി​ൽ​ക്കു​ന്ന ഡോ. ​മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗ് ന​വ​തി​യി​ലേ​ക്കു ക​ട​ക്കു​ക​യാ​ണ്. സൗ​മ്യ​ത, മാ​ന്യ​ത, സ​ത്യ​സ​ന്ധ​ത, ബൗ​ദ്ധി​ക​ത തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യു​ടെ ആ​ൾ​രൂ​പ​മാ​യ മു​ൻ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗി​ന് നാ​ളെ 90 വ​യ​സു തി​ക​യും.

മ​ക്ക​ളും കൊ​ച്ചു​മ​ക്ക​ളും എ​ത്തു​മെ​ന്ന​ത​ല്ലാ​തെ വ​ലി​യ പി​റ​ന്നാ​ൾ ആ​ഘോ​ഷ​ങ്ങ​ളൊ​ന്നു​മി​ല്ല. അ​മേ​രി​ക്ക​യി​ലു​ള്ള ഇ​ള​യ മ​ക​ൾ അ​മൃ​ത് സിം​ഗ് പ​ത്തു ദി​വ​സ​ത്തെ അ​വ​ധി​യെ​ടു​ത്തു ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ 86 കാ​രി ഭാ​ര്യ ഗു​ർ​ഷ​ര​ണ്‍ കൗ​റും ഡ​ൽ​ഹി​യി​ൽ​ത​ന്നെ​യു​ള്ള മ​ക്ക​ളാ​യ ഉ​പീ​ന്ദ​ർ സിം​ഗും ദ​മ​ൻ സിം​ഗും കൊ​ച്ചു​മ​ക്ക​ളും ന​വ​തി​വേ​ള​യി​ൽ മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ അ​ടു​ക്ക​ലു​ണ്ടാ​കും.

സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യാ​ന​ന്ത​ര ഇ​ന്ത്യ ര​ണ്ടാ​യി പി​ള​രു​ന്പോ​ൾ മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗി​ന് 14 വ​യ​സ്. അ​തു​വ​രെ ജ​നി​ച്ചു വ​ള​ർ​ന്ന ഗാ​ഹ് എ​ന്ന ഗ്രാ​മം പാ​ക്കി​സ്ഥാ​ന്‍റെ ഭാ​ഗ​മാ​യ​പ്പോ​ൾ അ​മൃ​ത്സ​റി​ലേ​ക്കു കു​ടി​യേ​റു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ കു​ടും​ബം.

വ​ള​രെ ചെ​റു​പ്പ​ത്തി​ലേ അ​മ്മ​യെ ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ബാ​ല​നെ മു​ത്ത​ശ്ശി​യാ​ണു വ​ള​ർ​ത്തി​യ​ത്. ജ​നി​ച്ച ഗ്രാ​മ​ത്തി​ൽ​നി​ന്നു വി​ട്ടു​പോ​രും​വ​രെ അ​വി​ടെ വൈ​ദ്യു​തി​യോ പൈ​പ്പ് വെ​ള്ള​മോ എ​ത്തി​യി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. മൈ​ലു​ക​ൾ ന​ട​ന്നു സ്കൂ​ളി​ൽ പോ​യി.

മ​ണ്ണെ​ണ്ണ വി​ള​ക്കി​ന്‍റെ വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ലി​രു​ന്നു പ​ഠി​ച്ചു. ആ ​ക​ഠി​നാ​ധ്വാ​നം പി​ന്നീ​ട് കേം​ബ്രി​ഡ്ജി​ലെ മെ​ർ​ക്കു​റി വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ൽ ഇ​രു​ന്നു നൂ​ത​ന സാ​ന്പ​ത്തി​ക ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ ക​ടു​ക​ട്ടി സ​മ​വാ​ക്യ​ങ്ങ​ൾ ആ​വാ​ഹി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന വി​ദ്യാ​ർ​ഥി ജീ​വി​തം വ​രെ​യ​ത്തി. വ​ള​ർ​ച്ച​യു​ടെ തു​ട​ർ​പ​ട​വു​ക​ൾ പി​ന്നെ​യും ഉ​യ​ര​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കാ​യി​രു​ന്നു.

രാ​ജ്യ​ത്തെ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച സാ​ന്പ​ത്തി​ക വി​ദ​ഗ്ധ​ൻ എ​ന്നു പേ​രെ​ടു​ത്തു. റി​സ​ർ​വ് ബാ​ങ്ക് ഗ​വ​ർ​ണ​ർ പ​ദ​വി വ​രെ ഉ​യ​ർ​ന്നു. ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച ധ​ന​മ​ന്ത്രി​യെ​ന്ന കീ​ർ​ത്തി​യും നേ​ടി. ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​കു​ന്ന ആ​ദ്യ സി​ക്ക് ത​ല​പ്പാ​വു​കാ​ര​നാ​യി. അ​തും തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യി ര​ണ്ടു ത​വ​ണ.

അ​പൂ​ർ​വം ഈ ​ആ​ത്മ​ബ​ന്ധം

ഇ​തു​വ​രെ പ​റ​ഞ്ഞ​തൊ​ക്കെ​യും മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗ് എ​ന്ന അ​തി​വി​ശി​ഷ്ട വ്യ​ക്തി​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് എ​ല്ലാ​വ​ർ​ക്കും അ​റി​യാ​വു​ന്ന കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​ണ്. എ​ന്നാ​ൽ, അ​ധി​കം ആ​ർ​ക്കു​മ​റി​യാ​ത്ത ചി​ല വ്യ​ക്തി വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ൾ കൂ​ടി​യു​ണ്ട് ഇ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് .

കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് അ​ധ്യ​ക്ഷ സോ​ണി​യാ ഗാ​ന്ധി​യു​മാ​യി ആ​ത്മ ബ​ന്ധം എ​ക്കാ​ല​ത്തും പു​ല​ർ​ത്തി​പ്പോ​രു​ന്ന വ്യ​ക്തി​യാ​ണ് മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗ്. വി​ദ​ഗ്ധ പ​രി​ശോ​ധ​ന​ക​ൾ​ക്കാ​യി അ​ടു​ത്തി​ടെ വി​ദേ​ശ​ത്തു പോ​കു​ന്ന​തി​നു മു​ന്പും മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തി സോ​ണി​യ സം​സാ​രി​ച്ചു.

മൂ​ന്നു മാ​സ​ത്തി​ലൊ​രി​ക്ക​ലെ​ങ്കി​ലും മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ വ​സ​തി​യി​ലെ​ത്തി സോ​ണി​യാ ഗാ​ന്ധി സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​ത് പ​തി​വാ​ണ്. വ​ർ​ക്കിം​ഗ് ക​മ്മി​റ്റി​ക്കും മ​റ്റു പ്ര​ധാ​ന കോ​ണ്‍​ഗ്ര​സ് യോ​ഗ​ങ്ങ​ൾ​ക്കും എ​ഐ​സി​സി​യി​ലും സോ​ണി​യ​യു​ടെ വ​സ​തി​യി​ലും മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ മു​ട​ക്കം വ​രു​ത്താ​തെ പോ​കും.

പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ആ​യി​രു​ന്ന​പ്പോ​ൾ എ​ല്ലാ ആ​ഴ്ച​യി​ലും ന​ട​ന്നി​രു​ന്ന കോ​ർ ക​മ്മി​റ്റി യോ​ഗ​ത്തി​നാ​യി സോ​ണി​യ ഇ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ വ​സ​തി​യി​ലെ​ത്തു​മാ​യി​രു​ന്നു. പ്ര​ണാ​ബ് മു​ഖ​ർ​ജി, എ.​കെ. ആ​ന്‍റ​ണി, പി. ​ചി​ദം​ബ​രം, അ​ഹ​മ്മ​ദ് പ​ട്ടേ​ൽ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​രാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​യോ​ഗ​ത്തി​ൽ പ​ങ്കെ​ടു​ത്തി​രു​ന്ന​ത്.

യു​പി​എ സ​ർ​ക്കാ​രി​ന്‍റെ ന​യ​പ​ര​മാ​യ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളും രാ​ഷ്ട്രീ​യ​കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളും ആ​യി​രു​ന്നു ച​ർ​ച്ച. സ​ർ​ക്കാ​ർ ഫ​യ​ലു​ക​ൾ ഈ ​യോ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​വ​രു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ഇ​ക്കാ​ര്യ​ത്തി​ൽ മു​ൻ മാ​ധ്യ​മ ഉ​പ​ദേ​ഷ്ടാ​വ് എ​ഴു​തി​യ​തു തീ​ർ​ത്തും അ​വാ​സ്ത​വ​മാ​ണെ​ന്ന് മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ ത​റ​പ്പി​ച്ചു പ​റ​യും.

രാ​ഹു​ൽ ഗാ​ന്ധി​യു​മാ​യും ന​ല്ല ബ​ന്ധം പു​ല​ർ​ത്താ​ൻ മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു. പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രി​ക്കെ ഇ​ട​യ്ക്കെ​ല്ലാം മ​ൻ​മോ​ഹ​നെ രാ​ഹു​ൽ സ​ന്ദ​ർ​ശി​ച്ചി​രു​ന്നു. കേ​ന്ദ്ര​മ​ന്ത്രി​സ​ഭ​യി​ൽ ചേ​രാ​ൻ പ​ല​ത​വ​ണ രാ​ഹു​ലി​നെ അ​ദ്ദേ​ഹം ക്ഷ​ണി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്നു.

യു​പി​എ സ​ർ​ക്കാ​രി​ന്‍റെ ഒ​രു ബി​ല്ല് ഡ​ൽ​ഹി പ്ര​സ് ക്ല​ബി​ൽ വ​ച്ച് വ​ലി​ച്ചു​കീ​റി​യ സം​ഭ​വം മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ മ​ന​സ് നോ​വി​ച്ചു.

പ​ക്ഷേ അ​തൊ​ന്നും ഒ​രി​ക്ക​ലും നീ​ര​സ​മാ​യി പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചി​ല്ല. പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി പ​ദ​വി ഒ​ഴി​ഞ്ഞ ശേ​ഷ​വും ര​ണ്ടോ, മൂ​ന്നോ ത​വ​ണ മ​ൻ​മോ​ഹ​നെ വീ​ട്ടി​ൽ ചെ​ന്നു രാ​ഹു​ൽ ക​ണ്ടി​രു​ന്നു. എ​ന്നാ​ൽ സോ​ണി​യ​യു​മാ​യു​ള്ള ആ​ത്മ​ബ​ന്ധം ഇ​രു​വ​ർ​ക്കു​മി​ട​യി​ൽ ഉ​ണ്ടാ​യി​ല്ല.

ദി​ന​ച​ര്യ​ക​ൾ

അ​തി​രാ​വി​ലെ ഉ​ണ​രും. മി​ക്ക ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലും പു​ൽ​ത്ത​കി​ടി​യി​ലൂ​ടെ​യു​ള്ള പ്ര​ഭാ​ത ന​ട​ത്തം മു​ട​ക്കാ​റി​ല്ല. പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ആ​യ​പ്പോ​ൾ രാ​വി​ലെ ഏ​ഴി​നു​ത​ന്നെ ജോ​ലി​ക്ക് റെ​ഡി. പ്ര​ഭാ​ത​ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നി​ട​യി​ൽ സ​മ​യം ലാ​ഭി​ക്കാ​ൻ പ​ല​രു​മാ​യും ച​ർ​ച്ച ന​ട​ത്തും.

മു​തി​ർ​ന്ന ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ർ, മ​ന്ത്രി​മാ​ർ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​രു​മാ​യു​ള്ള കൂ​ടി​ക്കാ​ഴ്ച​ക​ൾ രാ​വി​ലെ ഒ​ൻ​പ​തി​നു തു​ട​ങ്ങും. രാ​ത്രി വൈ​കി​യും ജോ​ലി​യി​ൽ മു​ഴു​കി​യി​രി​ക്കാ​ൻ മ​ടി​യി​ല്ല. പ്രാ​യ​ത്തി​ന്‍റെ​യും രോ​ഗ​ത്തി​ന്‍റെ​യും പി​ടി​യി​ലാ​യ​പ്പോ​ഴും ദി​ന​ച​ര്യ​ക​ളി​ൽ കാ​ര്യ​മാ​യ മാ​റ്റം വ​രു​ത്തി​യി​ട്ടി​ല്ല.

സ്വ​കാ​ര്യ ജീ​വി​ത​ത്തി​ലും ഒൗ​ദ്യോ​ഗി​ക ജീ​വി​ത​ത്തി​ലും സു​താ​ര്യ​ത​യും സ​ത്യ​സ​ന്ധ​ത​യും ലാ​ളി​ത്യ​വും സൗ​മ്യ​ത​യു​മാ​ണ് മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ ത​ന​തു​ശൈ​ലി. ഉ​പ​ചാ​ര​ങ്ങ​ളും കൃ​ത്യ​നി​ഷ്ഠ​യും ക​ഠി​നാ​ധ്വാ​ന​വും ഏ​കാ​ഗ്ര​ത​യും അ​തി​വി​ശി​ഷ്ട​മാ​ണ്. അ​ച്ച​ട​ക്ക​വും സ​മ​തു​ലി​ത​യു​മാ​ണ് മ​റ്റു സ​വി​ശേ​ഷ​ത​ക​ൾ. എ​ല്ലാ​വ​രോ​ടും മ​ര്യാ​ദ​യും മാ​ന്യ​ത​യും ഉ​റ​പ്പാ​ക്കും. രാ​ഷ്ട്രീ​യ കോ​ളി​ള​ക്ക​ങ്ങ​ളി​ലും അ​ക്ഷോ​ഭ്യ​ൻ.

വാ​യ​ന

ചെ​റു​പ്പ​ത്തി​ൽ തു​ട​ങ്ങി​യ വാ​യ​നാ​ശീ​ലം ഇ​പ്പോ​ഴും തു​ട​രു​ന്നു. ദി​ന​പ​ത്ര​ങ്ങ​ളും മാ​സി​ക​ക​ളും പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളും വാ​യി​ക്കാ​തെ ഒ​രു ദി​വ​സ​വും ക​ട​ന്നു​പോ​കാ​റി​ല്ല. എ​ന്തു വാ​യി​ച്ചാ​ലും നോ​ട്ട്പാ​ഡി​ൽ അ​തി​ലെ പ്ര​ധാ​ന കാ​ര്യ​ങ്ങ​ൾ കൈ​പ്പ​ട​യി​ൽ കു​റി​ച്ചി​ടും.

പ​ത്ര​വാ​ർ​ത്ത​ക​ളും മു​ഖ​പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങ​ളും മു​ത​ൽ പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ൾ വ​രെ​യു​ള്ള വാ​യ​ന​യ്ക്കി​ടെ ഇ​പ്പോ​ഴും സ്ഥി​ര​മാ​യി കു​റി​പ്പെ​ഴു​തും. ജോ​ലി​ക്കാ​ർ മു​റി​യും മേ​ശ​യും വൃ​ത്തി​യാ​ക്കു​ന്പോ​ൾ ത​ന്‍റെ ക​ട​ലാ​സു​ക​ളും ബു​ക്കു​ക​ളും മാ​റ്റി വ​യ്ക്ക​രു​തെ​ന്ന​തി​ൽ നി​ർ​ബ​ന്ധ​മു​ണ്ട്. എ​ല്ലാം എ​വി​ടെ​യെ​ന്ന് ന​ല്ല നി​ശ്ച​യ​മാ​ണ്. ഓ​രോ കാ​ര്യ​ത്തി​ലും സൂ​ക്ഷ്മ പ​ഠ​നം ആ​ണ് മ​റ്റു പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​മാ​രി​ൽ​നി​ന്നു മ​ൻ​മോ​ഹ​നെ വ്യ​ത്യ​സ്ത​നാ​ക്കി​യ​ത്.

തൂ​വെ​ള്ള വ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളോ​ടാ​ണു പ്രി​യം. വെ​ള്ള കോ​ട്ട​ണ്‍ പൈ​ജാ​മ​യും കു​ർ​ത്ത​യു​മാ​ണു പ​തി​വു വേ​ഷം. അ​ത് പ​ശ​മു​ക്കി തേ​ച്ചു​മി​നു​ക്ക​ണം. സി​ക്ക് ത​ല​പ്പാ​വി​നും (ട​ർ​ബ​ൻ) ഇ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഒ​റ്റ നി​റ​മേ​യു​ള്ളൂ ആ​കാ​ശ നീ​ല.

പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ആ​യി​രു​ന്ന​പ്പോ​ഴും ത​ന്നെ​യാ​ണു ത​ല​പ്പാ​വു കെ​ട്ടു​ക. വീ​ട്ടി​നു​ള്ളി​ൽ മി​ക്ക​വാ​റും വെ​ള്ള അ​ര​ക്കൈ​യ​ൻ ഷ​ർ​ട്ടും പൈ​ജാ​മ​യു​മാ​ണ് ധ​രി​ക്കു​ക. തീ​ർ​ത്തും മൃ​ദു​വാ​യ​ത് വേ​ണ​മെ​ന്നു മാ​ത്രം. ഒൗ​ദ്യോ​ഗി​ക യാ​ത്ര​ക​ളി​ലും യോ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലും സ​ഫാ​രി കോ​ട്ട് ധ​രി​ക്കും. വ​സ്ത്ര​ധാ​ര​ണ​ത്തി​ൽ വൃ​ത്തി​യും വെ​ടി​പ്പും നി​ർ​ബ​ന്ധ​മാ​ണ്.

ഭക്ഷ​ണം

ല​ളി​ത ആ​ഹാ​ര​മാ​ണു പ്രി​യം. എ​രി​വും പു​ളി​യും മ​സാ​ല​ക​ളും ഇ​ല്ലാ​ത്ത​തോ തീ​രെ കു​റ​ച്ച​തോ ആ​യ ഭ​ക്ഷ​ണ​മാ​ണു ക​ഴി​ക്കു​ന്ന​ത്. മ​സാ​ല​ക​ളും എ​രി​വു​മി​ല്ലാ​തെ മീ​ൻ ഗ്രി​ൽ ചെ​യ്ത​തോ വ​റു​ത്ത​തോ ക​ഴി​ക്കാ​റു​ണ്ട്. കോ​ഴി​യി​റ​ച്ചി​യും ക​ഴി​ക്കും. സ​ന്ത​ത സ​ഹ​ചാ​രി​യാ​യ ഭാ​ര്യ ഗു​ർ​ഷ​ര​ണ്‍ സ​ന്പൂ​ർ​ണ വെ​ജി​റ്റേ​റി​യ​നാ​ണ്.

പ്ര​ഭാ​ത ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നു ര​ണ്ടു ക​ഷ​ണം ബ്ര​ഡ് ടോ​സ്റ്റു ചെ​യ്ത​തും മു​ട്ട വെ​ള്ള​യി​ലു​ള്ള ഓം​ല​റ്റു​മാ​ണ് മി​ക്ക ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലും. മ​സാ​ല​ക​ളി​ടാ​റി​ല്ല. ചെ​റു ക​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളാ​ക്കി​യ ക​പ്പ​ള​ങ്ങ, ആ​പ്പി​ൾ തു​ട​ങ്ങി​യ പ​ഴ​ങ്ങ​ളും ക​ഴി​ക്കാ​റു​ണ്ട്. പ്ര​മേ​ഹം ഉ​ള്ള​തി​നാ​ൽ മ​ധു​രം പൊ​തു​വേ ഒ​ഴി​വാ​ക്കും.

ഉ​ച്ച​ഭ​ക്ഷ​ണ​വും അ​ത്താ​ഴ​വും ഏ​താ​ണ്ട് ഒ​രേ പോ​ലെ​യാ​ണ്. ര​ണ്ടു ച​പ്പാ​ത്തി, പ​രി​പ്പു ക​റി, പ​ച്ച​ക്ക​റി​ക​ൾ പു​ഴു​ങ്ങി​യ​ത് എ​ന്നി​വ​യാ​ണ് ആ​ഴ്ച​യി​ൽ നാ​ലോ, അ​ഞ്ചോ ദി​വ​സം. ഒ​ന്നോ, ര​ണ്ടോ ദി​വ​സം വെ​ള്ള​ച്ചോ​റ് ക​ഴി​ക്കാ​റു​ണ്ട്. മി​ക്ക ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലും ​അ​ൽ​പം തൈ​രും ക​ഴി​ക്കും. വൈ​കു​ന്നേ​രം ഒ​രു ക​പ്പ് കാ​പ്പി. ബി​സ്ക​റ്റോ മി​ക്സ്ച​ർ പോ​ലു​ള്ള നം​കീ​നു​ക​ളോ കൂ​ടെ​യു​ണ്ടാ​കും. മ​ദ്യ​വും ല​ഹ​രി​ക​ളും ഉ​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​റേ​യി​ല്ല.

സ്വ​ത്ത്

മ​ൻ​മോ​ഹ​ന് സ്വ​ന്ത​മാ​യി ഭൂ​സ്വ​ത്തി​ല്ല. ഡ​ൽ​ഹി വ​സ​ന്ത് കു​ഞ്ചി​ലും ച​ണ്ഡി​ഗ​ഡി​ലും ഓ​രോ വീ​ടു​ണ്ട്. ഡ​ൽ​ഹി വി​ക​സ​ന അ​ഥോ​റി​റ്റി​യി​ൽ​നി​ന്നു അ​ലോ​ട്ട്മെ​ന്‍റ് നേ​ടി ആ​റു ല​ക്ഷം രൂ​പ​യ്ക്ക് 1984ൽ ​വാ​ങ്ങി​യ​താ​ണു ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ ഫ്ളാ​റ്റ്. ര​ണ്ടു വീ​ടു​ക​ളും വാ​ട​ക​യ്ക്കു ന​ൽ​കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

ശ​ന്പ​ളം, വി​ര​മി​ക്ക​ൽ ആ​നു​കൂ​ല്യം, പെ​ൻ​ഷ​ൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ സ്റ്റേ​റ്റ് ബാ​ങ്ക് ഓ​ഫ് ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ നി​ക്ഷേ​പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. റി​സ​ർ​വ് ബാ​ങ്കി​ലെ നി​ക്ഷേ​പ സാ​ധ്യ​ത നി​ർ​ത്ത​ലാ​ക്കി​യ ശേ​ഷ​മാ​ണ് എ​സ്ബി​ഐ​യി​ലേ​ക്ക് ഈ ​തു​ക ടേം ​ഡെ​പ്പോ​സി​റ്റു​ക​ളാ​യി മാ​റ്റി​യ​ത്. മു​ൻ​കൂ​റാ​യി നി​കു​തി ന​ൽ​കും. കൃ​ത്യ​മാ​യും സ​ത്യ​സ​ന്ധ​മാ​യും നി​കു​തി അ​ട​യ്ക്കു​ന്ന​തി​ൽ ചെ​റി​യ വീ​ഴ്ച​പോ​ലും വ​രു​ത്താ​റി​ല്ല.

സാ​ന്പ​ത്തി​ക വി​ദ​ഗ്ധ​നാ​ണെ​ങ്കി​ലും പ​ഴ​യ ത​ല​മു​റ​ക്കാ​ര​ൻ ആ​യ​തി​നാ​ൽ ഡി​ജി​റ്റ​ൽ പ​ണ​മി​ട​പാ​ടു​ക​ൾ ന​ട​ത്താ​റി​ല്ല. പ​രി​ച​യ​ക്കു​റ​വു​ത​ന്നെ കാ​ര​ണം. ബാ​ങ്ക് എ​ടി​എം കാ​ർ​ഡ് ഉ​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും സ്വ​യം ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല.

വൈ​ദ്യു​തി ബി​ല്ലും മ​റ്റും അ​ട​യ്ക്കാ​നാ​യി മ​ല​യാ​ളി​യാ​യ പ്രൈ​വ​റ്റ് സെ​ക്ര​ട്ട​റി പാ​ലാ​ക്കാ​ര​ൻ മു​ര​ളീ​ധ​ര​ൻ​പി​ള്ള​യാ​ണു വ​ല്ല​പ്പോ​ഴും എ​ടി​എം കാ​ർ​ഡ് കൈ​കാ​ര്യം ചെ​യ്യു​ന്ന​ത്.

മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗ് ദൈ​വ​വി​ശ്വാ​സി​യാ​ണ്. അ​ന്ധ​വി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ൾ തീ​രെ​യി​ല്ല. ഗു​രു​ദ്വാ​ര​ക​ളി​ൽ പ​തി​വ് പ്രാ​ർ​ഥ​ന​യ്ക്കു പോ​കാ​റി​ല്ല. അ​മൃ​ത്സ​റി​ലെ​ത്തി​യാ​ൽ സു​വ​ർ​ണ ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ൽ പോ​കും. വി​ശേ​ഷ അ​വ​സ​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ ഡ​ൽ​ഹി​യി​ലെ ഗു​രു​ദ്വാ​ര​ക​ളി​ലും പോ​യി​ട്ടു​ണ്ട്. വൈ​കു​ന്നേ​ര​ങ്ങ​ളി​ൽ സി​ക്ക് സം​ഗീ​തം ടേ​പ് റി​ക്കോ​ർ​ഡ​റി​ൽ ചെ​റി​യ ശ​ബ്ദ​ത്തി​ൽ കേ​ൾ​ക്കാ​റു​ണ്ട്.

എ​ല്ലാ മ​ത​ങ്ങ​ളോ​ടും ബ​ഹു​മാ​ന​വും ആ​ദ​ര​വും പു​ല​ർ​ത്തു​ന്നു. ഹി​ന്ദു അ​ല്ലാ​ത്ത ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ഏ​ക പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ആ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഹൈ​ന്ദ​വ വി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളെ​യും ആ​ചാ​ര​ങ്ങ​ളെ​യും ബ​ഹു​മാ​നി​ക്കു​ന്നു. ന്യൂ​ന​പ​ക്ഷ വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളോ​ടു പ്ര​ത്യേ​ക ക​രു​ത​ലു​ണ്ട്.

ഓ​പ്പ​ൺ ഹാ​ർ​ട്ട് ശ​സ്ത്ര​ക്രി​യ​യ്ക്കു വി​ധേ​യ​നാ​യ​തി​നു ശേ​ഷം ആ​രോ​ഗ്യ​പ​ര​മാ​യ വി​ഷ​മ​ത​ക​ളു​ണ്ട്. ഏ​റെ​ക്കാ​ല​മാ​യി പ്ര​മേ​ഹം കൂ​ടെ​യു​ണ്ട്. അ​ടു​ത്ത കാ​ല​ത്ത് അ​ൽ​ഷി​മേ​ഴ്സ് ല​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ൾ‌ തു​ട​ങ്ങി​യെ​ങ്കി​ലും എ​ല്ലാ​ക്കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളും ഇ​പ്പോ​ഴും ത​നി​യെ ചെ​യ്യു​ന്നു. ഓ​ർ​മ​ശ​ക്തി​ക്കും കാ​ര്യ​മാ​യ കു​റ​വി​ല്ല. വാ​യ​ന​യും കു​റി​പ്പെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​മാ​കാം ത​ല​ച്ചോ​റി​നെ ഉൗ​ർ​ജ​സ്വ​ല​മാ​ക്കാ​ൻ പ്രേ​ര​ക​മാ​യ​തെ​ന്നാ​ണു ക​രു​തു​ന്ന​ത്.

കു​ടും​ബം

പാ​ക്കി​സ്ഥാ​നി​ലെ പ​ഞ്ചാ​ബി​ലു​ള്ള ഗാ​ഹി​ൽ 1932 സെ​പ്റ്റം​ബ​ർ 26നു ​ജ​ന​നം. ഏ​ക മ​ക​നാ​യി​രു​ന്നു. ഉ​ർ​ദു ഭാ​ഷ​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു പ്രാ​ഥ​മി​ക വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം. ഇ​പ്പോ​ഴും ഉ​ർ​ദു ന​ന്നാ​യി വ​ഴ​ങ്ങും. ഹി​ന്ദി വാ​യി​ക്കാ​ന​റി​യി​ല്ല, പ​ക്ഷേ ന​ന്നാ​യി പ്ര​സം​ഗി​ക്കാ​നും സം​സാ​രി​ക്കാ​നും ക​ഴി​യും.

ഇ​ന്ത്യാ വി​ഭ​ജ​ന​ത്തെ​ത്തു​ട​ർ​ന്ന് കു​ടും​ബം അ​മൃ​ത്സ​റി​ലേ​ക്കു താ​മ​സം മാ​റ്റി. പി​താ​വ് ര​ണ്ടാ​മ​തും വി​വാ​ഹം ക​ഴി​ച്ചു. ര​ണ്ടാ​ന​മ്മ​യി​ലു​ണ്ടാ​യ സ​ഹോ​ദ​ര​ങ്ങ​ളു​മാ​യും മ​ൻ​മോ​ഹ​ന് അ​ടു​പ്പ​മു​ണ്ട്.

ഗു​ർ​ഷ​ര​ണ്‍ കൗ​റി​നെ 1958ലാ​ണ് വി​വാ​ഹം ചെ​യ്ത​ത്. ഇ​വ​ർ​ക്ക് മൂ​ന്നു പെ​ണ്‍​മ​ക്ക​ളാ​ണ്. ഉ​പീ​ന്ദ​ർ സിം​ഗ്, ദ​മ​ൻ സിം​ഗ്, അ​മൃ​ത് സിം​ഗ്. മൂ​ത്ത മ​ക​ൾ​ക്ക് ര​ണ്ട് ആ​ണ്‍​മ​ക്ക​ളും ര​ണ്ടാ​മ​ത്തെ മ​ക​ൾ​ക്ക് ഒ​രാ​ണ്‍​കു​ട്ടി​യു​മാ​ണ്. ഇ​ള​യ മ​ക​ൾ​ക്ക് കു​ട്ടി​ക​ളി​ല്ല. കൊ​ച്ചു​മ​ക്ക​ളി​ൽ ര​ണ്ടു പേ​ർ ജോ​ലി​ക്കാ​രാ​യി. ഇ​വ​രി​ലൊ​രാ​ൾ വി​ദേ​ശ​ത്താ​ണ്. മൂ​ന്നാ​മ​ത്തെ കൊ​ച്ചു​മ​ക​ൻ ഡ​ൽ​ഹി​യി​ൽ അ​ഭി​ഭാ​ഷ​ക​ൻ. ‘സ്ട്രി​ക്റ്റി​ലി പേ​ഴ്സ​ണ​ൽ’ എ​ന്ന പേ​രി​ൽ മ​ക​ൾ ദ​മ​ൻ സിം​ഗ് മാ​താ​പി​താ​ക്ക​ളു​ടെ ജീ​വ​ച​രി​ത്രം പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്.

പ​ഠ​ന​വും പ​ട​വു​ക​ളും

പ​ഞ്ചാ​ബ് സ​ർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യി​ൽ​നി​ന്ന് ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്സി​ൽ ബി​രു​ദ​വും ബി​രു​ദാ​ന​ന്ത​ര ബി​രു​ദ​വും നേ​ടി​യ​ശേ​ഷം കേം​ബ്രി​ഡ്ജി​ലും ഓ​ക്സ്ഫ​ഡി​ലു​മാ​യി​രു​ന്നു മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ ഉ​ന്ന​ത​പ​ഠ​നം. ഓ​ക്സ്ഫ​ഡി​ൽ നി​ന്ന് പി​എ​ച്ച്ഡി നേ​ടി​യ ശേ​ഷം ഐ​ക്യ​രാ​ഷ്ട്ര​സ​ഭ​യി​ൽ ജോ​ലി ചെ​യ്തു.

മ​ട​ങ്ങി​യെ​ത്തി കേ​ന്ദ്ര​സ​ർ​ക്കാ​രി​ന്‍റെ വി​ദേ​ശ​വ്യാ​പാ​ര ഉ​പ​ദേ​ശ​ക​നാ​യി​രു​ന്നു. തു​ട​ർ​ന്ന് ഡ​ൽ​ഹി സ്കൂ​ൾ ഓ​ഫ് ഇ​ക്ക​ണോ​മി​ക്സി​ൽ പ്ര​ഫ​സ​റാ​യി​രി​ക്കെ 1972ൽ ​കേ​ന്ദ്ര ധ​ന​മ​ന്ത്രാ​ല​യ​ത്തി​ലെ ഉ​പ​ദേ​ഷ്ടാ​വ്. 1976ൽ ​കേ​ന്ദ്ര ധ​ന സെ​ക്ര​ട്ട​റി​യാ​യി. 1980ൽ ​ആ​സൂ​ത്ര​ണ ക​മ്മീ​ഷ​നി​ലെ​ത്തി.

റി​സ​ർ​വ് ബാ​ങ്ക് ഗ​വ​ർ​ണ​റാ​യി 1980ൽ ​മ​ൻ​മോ​ഹ​നെ നി​യ​മി​ച്ച​ത് അ​ന്ന​ത്തെ ധ​ന​മ​ന്ത്രി പ്ര​ണാ​ബ് മു​ഖ​ർ​ജി ആ​യി​രു​ന്നു. ഇ​തേ പ്ര​ണാ​ബ് പി​ന്നീ​ട് മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ മ​ന്ത്രി​സ​ഭ​യി​ൽ ധ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി.

പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​കാ​ൻ മോ​ഹി​ച്ച പ്ര​ണാ​ബ് രാ​ഷ്ട്ര​പ​തി​യാ​യി. അ​പ്പോ​ഴും പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രു​ന്നു മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ. എ​ക്കാ​ല​വും പ്ര​ണാ​ബി​നെ ബ​ഹു​മാ​നി​ക്കാ​ൻ മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ മ​ടി​ച്ചി​ല്ല.

1985ൽ ​റി​സ​ർ​വ് ബാ​ങ്ക് ഗ​വ​ർ​ണ​റു​ടെ കാ​ലാ​വ​ധി പൂ​ർ​ത്തി​യാ​ക്കി​യ​പ്പോ​ൾ മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ ആ​സൂ​ത്ര​ണ ക​മ്മീ​ഷ​ന്‍റെ ഉ​പാ​ധ്യ​ക്ഷ​നാ​യി.

കാ​ലാ​വ​ധി ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോ​ൾ സ്വി​റ്റ്സ​ർ​ല​ൻ​ഡി​ലെ ജ​നീ​വ ആ​സ്ഥാ​ന​മാ​യ സാ​ന്പ​ത്തി​ക ന​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ തി​ങ്ക് ടാ​ങ്ക് ആ​യ സൗ​ത്ത് ക​മ്മീ​ഷ​നി​ൽ സെ​ക്ര​ട്ട​റി ജ​ന​റ​ലാ​യി. പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ച​ന്ദ്ര​ശേ​ഖ​റി​ന്‍റെ സാ​ന്പ​ത്തി​ക ഉ​പ​ദേ​ഷ്ടാ​വാ​യാ​ണ് 1990ൽ ​ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ മ​ട​ങ്ങി​യെ​ത്തി​യ​ത്. പി​റ്റേ വ​ർ​ഷം യു​ജി​സി ചെ​യ​ർ​മാ​നാ​യി.

ജീ​വി​ത രേ​ഖ മാ​റ്റി വ​ര​ച്ച ഫോ​ണ്‍ കോ​ൾ

പി.​വി. ന​ര​സിം​ഹ റാ​വു പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ആ​യ​താ​ണ് മ​ൻ​മോ​ഹ​ന്‍റെ​യും ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ​യും ഭാ​ഗ​ധേ​യം തി​രി​ച്ച​ത്. ധ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി കേ​ന്ദ്ര​മ​ന്ത്രി​സ​ഭ​യി​ൽ ചേ​രാ​ൻ 1991ൽ ​ജൂ​ണി​ലാ​ണ് മ​ൻ​മോ​ഹ​നു ക്ഷ​ണ​മെ​ത്തി​യ​ത്. പി.​സി അ​ല​ക്സാ​ണ്ട​റാ​ണ് റാ​വു​വി​നു വേ​ണ്ടി ആ​ദ്യം ക്ഷ​ണി​ച്ച​ത്. ഇ​തേ​ക്കു​റി​ച്ച് മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ പ​റ​ഞ്ഞു.

‘രാ​ത്രി അ​ല​ക്സാ​ണ്ട​ർ വി​ളി​ച്ചു.... ഞാ​ന​തു കാ​ര്യ​മാ​യെ​ടു​ത്തി​ല്ല. രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ക്കാ​ർ എ​ന്തെ​ല്ലാം സൃ​ഷ്ടി​ക്കും. ഒ​രു​ത​രം പ്ര​തി​ബ​ദ്ധ​ത​ക​ൾ... പി​റ്റേ​ന്നു രാ​വി​ലെ പ​തി​വു​പോ​ലെ യു​ജി​സി​യി​ലേ​ക്കു ജോ​ലി​ക്കു പോ​യി. അ​വി​ടെ​യെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ൾ ന​ര​സിം​ഹ റാ​വു വി​ളി​ച്ചു. വ​രൂ, എ​നി​ക്കു നി​ങ്ങ​ളെ ധ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി വേ​ണം.

സ​ത്യ​പ്ര​തി​ജ്ഞ​യ്ക്കാ​യി രാ​ഷ്ട്ര​പ​തി ഭ​വ​നി​ലേ​ക്കു വ​രാ​നും നി​ർ​ദേ​ശം. വീ​ട്ടി​ൽ പോ​യി വേ​ഷം മാ​റ്റി​യാ​ണു സ​ത്യ​പ്ര​തി​ജ്ഞ​യ്ക്കു പോ​യ​ത്. അ​വി​ടെ അ​പ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മാ​യി എ​ന്നെ ക​ണ്ട് പ​ല​രും ഞെ​ട്ടി.’
ധ​ന​മ​ന്ത്രി​യാ​യി ചു​മ​ത​ല​യേ​ൽ​ക്കു​ന്ന​തി​നു മു​ന്പു പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യെ ക​ണ്ടു. ‘പൂ​ർ​ണ പി​ന്തു​ണ ല​ഭി​ച്ചാ​ൽ മാ​ത്ര​മേ ഞാ​ൻ ഈ ​പ​ദ​വി സ്വീ​ക​രി​ക്കൂ’ എ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞ​പ്പോ​ൾ പ​കു​തി ത​മാ​ശ​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു റാ​വു​വി​ന്‍റെ മ​റു​പ​ടി .

‘‘നി​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് പൂ​ർ​ണ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം ല​ഭി​ക്കും. ന​യ​ങ്ങ​ൾ വി​ജ​യി​ച്ചാ​ൽ ഞ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാ​വ​രും ക്രെ​ഡി​റ്റ് എ​ടു​ക്കും. പ​രാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ടാ​ൽ നി​ങ്ങ​ൾ​ക്കു പോ​കേ​ണ്ടി വ​രും’’.

പ​രാ​ജ​യ​ത്തി​ന്‍റെ ക​യ്പു​നീ​ർ കു​ടി​ക്കേ​ണ്ടി വ​രി​ല്ലെ​ന്ന​ത് ഒ​രു ബോ​ധ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. സാ​ന്പ​ത്തി​ക പ​രി​ഷ്കാ​ര​ങ്ങ​ൾ കൂ​ടി​യേ തീ​രൂ​വെ​ന്നും അ​തു വി​ജ​യി​ക്കു​മെ​ന്നും ത​നി​ക്കു പൂ​ർ​ണ വി​ശ്വാ​സം ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന് മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ പ​റ​ഞ്ഞു. വാ​യ്പാ പ​ലി​ശ​പോ​ലും അ​ട​യ്ക്കാ​നി​ല്ലാ​ത്ത ക​ടു​ത്ത സാ​ന്പ​ത്തി​ക പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു അ​ക്കാ​ല​ത്ത് ഇ​ന്ത്യ.

പ്ര​തി​പ​ക്ഷ നേ​താ​ക്ക​ളു​ടെ യോ​ഗം വി​ളി​ച്ച് പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി സാ​ന്പ​ത്തി​ക​സ്ഥി​തി വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും ബി​ജെ​പി​യും സി​പി​എ​മ്മും അ​ട​ക്ക​മു​ള്ള​വ​ർ ഗൗ​ര​വം മ​ന​സി​ലാ​ക്കി​യി​ല്ല. ര​ണ്ടാ​ഴ്ച​ത്തെ ഇ​റ​ക്കു​മ​തി​ക്കു​ള്ള വി​ദേ​ശ​നാ​ണ്യം​പോ​ലും രാ​ജ്യ​ത്തി​ന് ഇ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.

അ​ന്ന് വെ​റും 10 ല​ക്ഷം ഡോ​ള​ർ ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന വി​ദേ​ശ​നാ​ണ്യ ശേ​ഖ​രം 2022ൽ 8.28 ​കോ​ടി ഡോ​ള​റാ​യി (ഏ​ഴു ല​ക്ഷം കോ​ടി രൂ​പ) ഉ​യ​ര്‌​ന്നു. ‘ന​ര​സിം​ഹ റാ​വു​വി​ന് എ​ന്നെ നേ​ര​ത്തേ അ​റി​യാ​മാ​യി​രു​ന്നു. മു​ന്പു പ​ല​ത​വ​ണ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ക​ണ്ടി​ട്ടു​ണ്ട്. സ്വി​റ്റ്സ​ർ​ല​ണ്ടി​ലെ സൗ​ത്ത് ക​മ്മീ​ഷ​നി​ൽ സെ​ക്ര​ട്ട​റി ജ​ന​റ​ൽ ആ​യി​രു​ന്ന​പ്പോ​ൾ വി​ദേ​ശ​കാ​ര്യ​മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രു​ന്ന റാ​വു ല​ണ്ട​നി​ലെ​ത്തി​യ വേ​ള​യി​ൽ‌ എ​ന്നെ കാ​ണാ​ൻ അ​ദ്ദേ​ഹം ആ​ഗ്ര​ഹി​ച്ചു. 1988ലാ​ണി​ത്.

ജ​നീ​വ​യി​ൽ നി​ന്നു ല​ണ്ട​നി​ലെ​ത്തി​യാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ക​ണ്ട​ത്. എ​ല്ലാ​ത്ത​ര​ത്തി​ലും ഒ​രു ചാ​ണ​ക്യ​നാ​യി​രു​ന്നു റാ​വു. എ​തി​രാ​ളി​ക​ളെ വേ​ദ​നി​പ്പി​ക്കാ​നും അ​ദ്ദേ​ഹം മ​ടി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല.’ ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ സാ​ന്പ​ത്തി​ക വ​ള​ർ​ച്ച​യും ഉൗ​ർ​ജ പ്ര​തി​സ​ന്ധി ത​ര​ണം ചെ​യ്യാ​ൻ ദൃ​ഢ​നി​ശ്ച​യ​ത്തോ​ടെ ന​ട​പ്പാ​ക്കി​യ ഇ​ന്ത്യ അ​മേ​രി​ക്ക ആ​ണ​വോ​ർ​ജ ക​രാ​റും മാ​ത്രം മ​തി​യാ​കും മ​ൻ​മോ​ഹ​ൻ സിം​ഗി​നെ ഭാ​വി​ത​ല​മു​റ​ക​ളു​ടെ ര​ക്ഷ​ക​നാ​യി ക​ണ​ക്കാ​ക്കാ​ൻ.

ലോ​കം അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഇ​ക്ക​ണോ​മി​സ്റ്റ്, സ​മ​ർ​പ്പി​ത​നാ​യ അ​ക്കാ​ഡ​മി​ഷ്യ​ൻ, ന​ലം തി​ക​ഞ്ഞ ബ്യൂ​റോ​ക്രാ​റ്റ്, പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി വ​രെ​യെ​ത്തി​യ രാ​ഷ്ട്രീ​യ നേ​താ​വ് തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യൊ​ക്കെ ചെ​റി​യ വി​ശേ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളാ​കും.

യു​പി​എ സ​ർ​ക്കാ​രി​ന്‍റെ പ​ത്തു വ​ർ​ഷ​ക്കാ​ലം പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി​യെ​ന്ന​നി​ല​യി​ൽ ന​ട​പ്പാ​ക്കി​യ ദേ​ശീ​യ തൊ​ഴി​ലു​റ​പ്പു പ​ദ്ധ​തി മു​ത​ൽ വി​വ​രാ​വ​കാ​ശ നി​യ​മ​വും വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ അ​വ​കാ​ശ നി​യ​മ​വും ഭ​ക്ഷ്യ​സു​ര​ക്ഷാ നി​യ​മ​വും ആ​ധാ​ർ കാ​ർ​ഡും മു​ത​ൽ വ​നി​ത​ക​ളു​ടെ​യും കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ​യും സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നാ​യി 2012ൽ ​പാ​സാ​ക്കി​യ നി​യ​മ​വും ദാ​രി​ദ്ര്യ നി​ർ​മാ​ർ​ജ​ന പ​ദ്ധ​തി​ക​ളും വി​ദേ​ശ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യു​ണ്ടാ​ക്കി​യ ന​ല്ല ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​മെ​ല്ലാം തൊ​പ്പി​യി​ലെ തൂ​വ​ലു​ക​ളാ​കും.

ജോ​ർ​ജ് ക​ള്ളി​വ​യ​ലി​ൽ