ശി​ല​ക​ള്‍ നി​റ​ഞ്ഞ താ​ഴ്‌​വ​ര​യി​ല്‍ 1600ല്‍​പ​രം ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ളാ​ണു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ത്. ഏ​ഴാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ല്‍ നി​ര്‍​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട വി​രൂ​പാ​ക്ഷ ക്ഷേ​ത്രം ഇ​ന്നും സ​ജീ​വ​മാ​ണ്. ഹം​പി​യി​ലെ ഗ്രാ​നൈ​റ്റ് മ​ല​ക​ള്‍ ലോ​ക​ത്തു ക​ണ്ടെ​ത്ത​പ്പെ​ട്ട​വ​യി​ല്‍ ഏ​റ്റ​വും പ​ഴ​ക്ക​മേ​റി​യ​വ​യാ​ണ്. ദ​ശ​ല​ക്ഷ​ക്ക​ണ​ക്കി​നു വ​ര്‍​ഷ​ങ്ങ​ള്‍​കൊ​ണ്ട് ഗ്രാ​നൈ​റ്റ് ശി​ല​ക​ള്‍ ചെ​റി​യ മ​ല​ക​ളാ​യി രൂ​പാ​ന്ത​രം പ്രാ​പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഹേ​മ​കു​ണ്ഡ മ​ല​യാ​ണ് ഇ​വ​യി​ല്‍ ഏ​റ്റ​വും പ്ര​ശ​സ്തം.

തെ​നാ​ലി രാ​മ​ന്‍ ക​ഥ​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യാ​വും ന​മ്മ​ള്‍ ആ​ദ്യ​മാ​യി വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു കേ​ട്ട​റി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള​ത്. വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ ഏ​റ്റ​വും പ്ര​താ​പ​ശാ​ലി​യാ​യി​രു​ന്ന കൃ​ഷ്ണ​ദേ​വ​രാ​യ​രു​ടെ സ​ദ​സി​ലെ ക​വി​യാ​യി​രു​ന്ന തെ​നാ​ലി രാ​മ​ന്‍റെ ത​മാ​ശ​ക​ള്‍ കു​ട്ടി​ക്കാ​ല​ത്തു കേ​ള്‍​ക്കാ​ത്ത​വ​ര്‍ കു​റ​വാ​യി​രി​ക്കും.

എ​ന്നാ​ല്‍, ആ ​ത​മാ​ശ​ക​ള്‍​ക്കു​മ​പ്പു​റം മ​ഹ​ത്താ​യ ച​രി​ത്രം പേ​റു​ന്ന വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര സാ​മ്രാ​ജ്യ ത​ല​സ്ഥാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു ഹം​പി എ​ന്ന പു​രാ​ന​ഗ​രം. തും​ഗ​ഭ​ദ്ര​യു​ടെ തീ​ര​ത്ത് 1336 മു​ത​ല്‍ 1565 വ​രെ​യു​ള്ള ര​ണ്ട​ര നൂ​റ്റാ​ണ്ട് കാ​ലം വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര ത​ല​സ്ഥാ​ന​മാ​യി ഹം​പി വി​രാ​ജി​ച്ചു.

ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ

എ​ണ്ണി​യാ​ലൊ​ടു​ങ്ങാ​ത്ത ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ളും മ​ണ്ഡ​പ​ങ്ങ​ളും ശി​ല്പ​ങ്ങ​ളും പ്ര​കൃ​ത്യാ​ലു​ള്ള അ​ദ്ഭു​ത​ങ്ങ​ളും ഹം​പി​യെ മ​ഹ​ത്ത​ര​മാ​ക്കി. എ​ന്നാ​ല്‍, ഡ​ക്കാ​ന്‍ സു​ല്‍​ത്താ​ന്മാ​രു​ടെ ആ​ക്ര​മ​ണം ഈ ​സു​ന്ദ​ര​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തെ ത​ച്ചു ത​ക​ര്‍​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ആ ​ആ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​നു ശേ​ഷം വി​സ്മൃ​തി​യി​ലാ​ണ്ടു പോ​യ പ്ര​ദേ​ശം പു​രാ​വ​സ്തു ഗ​വേ​ഷ​ക​രു​ടെ ദീ​ര്‍​ഘ​നാ​ള്‍ നീ​ണ്ട ശ്ര​മ​ഫ​ല​മാ​യാ​ണ് വീ​ണ്ടെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്.

പ്ര​ദേ​ശം പി​ന്നീ​ട് യു​ന​സ്‌​കോ​യു​ടെ ലോ​ക പൈ​തൃ​ക പ​ട്ടി​ക​യി​ല്‍ ഇ​ടം​പി​ടി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. വി​ജ​യ​ന​ഗ​ര​ത്തി​ന്‍റെ ത​ല​സ്ഥാ​ന​മാ​കും മു​മ്പു​ത​ന്നെ ഹം​പി ഒ​രു പൗ​രാ​ണി​ക പ്ര​ദേ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു. തും​ഗ​ഭ​ദ്ര​യു​ടെ തീ​ര​ത്തു പ​ണി​ക​ഴി​പ്പി​ച്ച അ​ന​വ​ധി ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ള്‍ ഇ​തു വെ​ളി​വാ​ക്കു​ന്നു.

ഗ്രാ​നൈ​റ്റ് മ​ല​ക​ൾ

ശി​ല​ക​ള്‍ നി​റ​ഞ്ഞ താ​ഴ്‌​വ​ര​യി​ല്‍ 1600ല്‍​പ​രം ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ളാ​ണു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ത്. ഏ​ഴാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ല്‍ നി​ര്‍​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട വി​രൂ​പാ​ക്ഷ ക്ഷേ​ത്രം ഇ​ന്നും സ​ജീ​വ​മാ​ണ്. ഹം​പി​യി​ലെ ഗ്രാ​നൈ​റ്റ് മ​ല​ക​ള്‍ ലോ​ക​ത്തു ക​ണ്ടെ​ത്ത​പ്പെ​ട്ട​വ​യി​ല്‍ ഏ​റ്റ​വും പ​ഴ​ക്ക​മേ​റി​യ​വ​യാ​ണ്. ദ​ശ​ല​ക്ഷ​ക്ക​ണ​ക്കി​നു വ​ര്‍​ഷ​ങ്ങ​ള്‍​കൊ​ണ്ട് ഗ്രാ​നൈ​റ്റ് ശി​ല​ക​ള്‍ ചെ​റി​യ മ​ല​ക​ളാ​യി രൂ​പാ​ന്ത​രം പ്രാ​പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഹേ​മ​കു​ണ്ഡ മ​ല​യാ​ണ് ഇ​വ​യി​ല്‍ ഏ​റ്റ​വും പ്ര​ശ​സ്തം.

ഇ​തി​നു മു​ക​ളി​ല്‍ ത​ക​ര്‍​ന്ന ഒ​രു അ​മ്പ​ല​വു​മു​ണ്ട്. ഹി​ന്ദു ഐ​തീ​ഹ്യ​ങ്ങ​ള​നു​സ​രി​ച്ച് ഒ​രു കാ​ല​ത്തു വാ​ന​ര​രാ​ജ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​പ്ര​ദേ​ശം. ഈ ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്ത് ഇ​ന്നും ധാ​രാ​ളം കു​ര​ങ്ങു​ക​ളെ കാ​ണാ​നാ​വും. 500ല്‍​പ​രം ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ള്‍ അ​ട​ങ്ങി​യ വി​ട്ട​ല ക്ഷേ​ത്ര​സ​മു​ച്ച​യം ദ്രാ​വി​ഡ വാ​സ്തു​ക​ല​യു​ടെ മ​കു​ടോ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണ്.

ഹം​പി​യെ​ന്ന പേ​ര് കേ​ള്‍​ക്കു​മ്പോ​ള്‍ ആ​ദ്യം മ​ന​സി​ല്‍ വ​രു​ന്ന ചി​ത്രം വി​ട്ട​ല ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ലെ ക​ല്‍​ര​ഥ​ത്തി​ന്‍റേ​താ​യി​രി​ക്കും. മ​ഹാ​വി​ഷ്ണു​വി​ന്‍റെ വാ​ഹ​ന​വും പ​ക്ഷി​ക​ളു​ടെ രാ​ജാ​വു​മാ​യ ഗ​രു​ഡ​നാ​യി സ​മ​ര്‍​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ക്ഷേ​ത്ര​മാ​ണി​ത്. ഒ​രു കാ​ല​ത്തു ര​ഥ​ത്തി​ന്‍റെ ക​ല്‍​ച​ക്ര​ങ്ങ​ള്‍ തി​രി​ഞ്ഞ​താ​യി ച​രി​ത്ര​രേ​ഖ​ക​ള്‍ പ​റ​യു​ന്നു.

കാ​ണേ​ണ്ട കാ​ഴ്ച​ക​ൾ

ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ എ​ല്ലാ ഭാ​ഗ​ത്തും ഹി​ന്ദു പു​രാ​ണ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട ദൃ​ശ്യ​ങ്ങ​ള്‍ കൊ​ത്തി​വ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. ക​ല്ലി​ല്‍ തീ​ര്‍​ത്ത ഒ​രു മ​ഹാ​വി​സ്മ​യം ത​ന്നെ​യാ​ണ് വി​ട്ട​ല ക്ഷേ​ത്രം. മ​ത​പ​ര​മാ​യ ച​ട​ങ്ങു​ക​ള്‍​ക്കാ​യി പ​ണി​ക​ഴി​പ്പി​ച്ച, 56 തൂ​ണു​ക​ളു​ള്ള രം​ഗ​മ​ണ്ഡ​പം ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്‍റെ പ്ര​ധാ​ന ആ​ക​ര്‍​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നാ​ണ്.

വേ​റെ​യും നി​ര​വ​ധി വാ​സ്തു​വി​സ്മ​യ​ങ്ങ​ളാ​യ ക്ഷേ​ത്ര​ങ്ങ​ളും മ​ന്ദി​ര​ങ്ങ​ളും ഹം​പി​യി​ലു​ണ്ട്. ഹ​സാ​ര രാ​മ ക്ഷേ​ത്രം, ലോ​ട്ട​സ് മ​ഹ​ല്‍, ആ​ന​ക്കൊ​ട്ടി​ല്‍, ഹം​പി ബ​സാ​ര്‍, ശ്രീ ​വി​ജ​യ വി​ട്ട​ല ക്ഷേ​ത്രം, ആ​നേ​ഗു​ണ്ടി, ന​ര​സിം​ഹ ക്ഷേ​ത്രം, പ​ട്ടാ​ഭി​രാ​മ ക്ഷേ​ത്രം അ​ങ്ങ​നെ പോ​കു​ന്നു ഹം​പി​യി​ലെ കാ​ഴ്ച​ക​ള്‍... ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ ച​രി​ത്ര​ത്തെ​യും പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തെ​യും സ്‌​നേ​ഹി​ക്കു​ന്ന സ​ഞ്ചാ​രി​ക​ള്‍​ക്കു തീ​ര്‍​ച്ച​യാ​യും ഒ​രു അ​വി​സ്മ​ര​ണീ​യ​മാ​യ അ​നു​ഭ​വ​മാ​കും ഹം​പി ന​ല്‍​കു​ക.

അ​ജി​ത് ജി. ​നാ​യ​ർ