അ​മി​താ​ഭ് ബ​ച്ച​ൻ ത​ന്‍റെ മ​ക​ന്‍റെ വി​വാ​ഹ​വേ​ദി​യി​ൽ പാ​ടാ​ൻ ഒ​രു സം​ഗീ​ത​ജ്ഞ​നെ ക്ഷ​ണി​ക്കു​ന്നു. വി​വാ​ഹ​ച്ച​ട​ങ്ങു​ക​ളി​ൽ പാ​ടാ​ൻ ത​ന്നെ കി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നും, അ​ത് സം​ഗീ​ത​ത്തെ അ​പ​മാ​നി​ക്ക​ലാ​ണെ​ന്നും ആ ​ഗാ​യ​ക​ൻ മ​റു​പ​ടി പ​റ​യു​ന്നു... ക​ഴി​ഞ്ഞ​ദി​വ​സം അ​ന്ത​രി​ച്ച പ​ണ്ഡി​റ്റ് ച​ന്നൂ​ലാ​ൽ മി​ശ്ര​യു​ടെ സം​ഗീ​ത​വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ച്...

""വാ​ക്കു​ക​ളും വ​രി​ക​ളും അ​നു​യോ​ജ്യ​മ​ല്ലെ​ന്നു തോ​ന്നി​യ​തി​നാ​ൽ ഒ​ട്ടേ​റെ സി​നി​മാ​പ്പാ​ട്ടു​ക​ൾ ഞാ​ൻ പാ​ടാ​തെ ഒ​ഴി​വാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. എ​ന്‍റെ ഈ ​പ്രാ​യ​ത്തി​ൽ, ഈ ​ഘ​ട്ട​ത്തി​ൽ ഉ​ചി​ത​മാ​യ​തു മാ​ത്ര​മേ ഞാ​ൻ പാ​ടൂ...'' -പ​ണ്ഡി​റ്റ് ച​ന്നൂ​ലാ​ൽ മി​ശ്ര. ക​ഴി​ഞ്ഞ​നാ​ൾ, എ​ണ്‍​പ​ത്തൊ​ന്പ​താം വ​യ​സി​ൽ അ​തു​ല്യ​നാ​യ ഈ ​ഗാ​യ​ക​ൻ വി​ട​പ​റ​ഞ്ഞു. ഏ​താ​നും വ​ർ​ഷ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​മു​ന്പ് അ​ദ്ദേ​ഹം പ​റ​ഞ്ഞു​വ​ച്ച വാ​ക്കു​ക​ൾ​കൂ​ടി കേ​ട്ടാ​ലേ യ​ഥാ​ർ​ഥ​ത്തി​ൽ ആ​രാ​യി​രു​ന്നു ആ ​ഗാ​യ​ക​നെ​ന്ന് വ്യ​ക്ത​മാ​കൂ.

""പ​കു​തി റൊ​ട്ടി മാ​ത്രം ക​ഴി​ച്ച് പ​രി​ശീ​ല​നം ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്ന കാ​ല​മു​ണ്ട്. ഒ​രു​പാ​ടു ക​ഷ്ട​പ്പാ​ടു​ക​ൾ അ​നു​ഭ​വി​ച്ചു. അ​ന്പ​തു​വ​യ​സി​നു ശേ​ഷ​മാ​ണ് എ​ന്‍റെ സം​ഗീ​തം ആ​ളു​ക​ൾ ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങി​യ​ത്. എ​ല്ലാം വി​ധി​യെ​ന്നു പ​റ​യാം. വ​ലി​യ ബാ​ങ്ക് ബാ​ല​ൻ​സ് ഉ​ണ്ടാ​യി​ട്ട് എ​ന്തു​ചെ​യ്യാ​നാ​ണ്. ഭ​ക്ഷ​ണം മു​ട​ങ്ങാ​തി​രി​ക്കു​ക മാ​ത്ര​മേ വേ​ണ്ടൂ.''

അ​മി​താ​ഭ് ബ​ച്ച​നെ​പ്പോ​ലു​ള്ള​വ​ർ ആ​രാ​ധി​ക്കു​ക​യും ശ​ങ്ക​ർ മ​ഹാ​ദേ​വ​ൻ ഗു​രു​വാ​യി​ക്കാ​ണു​ക​യും ചെ​യ്ത മ​ഹാ പ്ര​തി​ഭ​യാ​യി​രു​ന്നു പ​ണ്ഡി​റ്റ് ച​ന്നൂ​ലാ​ൽ മി​ശ്ര. വൈ​കി​യെ​ങ്കി​ലും ആ​രാ​ധ​ക​ർ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ലേ​റ്റി​യ അ​ദ്വി​തീ​യ​നാ​യ തും​രി ഗാ​യ​ക​ൻ. ആ ​പ​രു​ക്ക​ൻ ശ​ബ്ദം ച​ല​ച്ചി​ത്ര പി​ന്ന​ണി​ഗാ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി​യും ഉ​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു- അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന​ത് ഒ​ട്ടും വ​ലി​യ കാ​ര്യ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും. വ​രി​ക​ളോ​ടു​ള്ള വി​യോ​ജി​പ്പു​മൂ​ലം അ​ദ്ദേ​ഹം പി​ൽ​ക്കാ​ല​ത്ത് സി​നി​മ​ക​ൾ ഒ​ഴി​വാ​ക്കി​യ​താ​ണ് തു​ട​ക്ക​ത്തി​ൽ വാ​യി​ച്ച​ത്.

ഉ​ത്ത​ർ​പ്ര​ദേ​ശി​ലെ അ​സം​ഗ​ഢി​ൽ 1936 ഓ​ഗ​സ്റ്റ് മൂ​ന്നി​നാ​ണ് സം​ഗീ​ത​കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ ഏ​ഴാം ത​ല​മു​റ​ക്കാ​ര​നാ​യി ച​ന്നൂ​ലാ​ൽ മി​ശ്ര ജ​നി​ച്ച​ത്. പി​താ​വി​ൽ​നി​ന്ന് ആ​ദ്യ​പാ​ഠ​ങ്ങ​ൾ. മു​സാ​ഫ​ർ​പു​രി​ൽ ഉ​സ്താ​ദ് അ​ബ്ദു​ൾ ഗ​നി ഖാ​ൻ എ​ന്ന അ​തി​കാ​യ​ന്‍റെ കീ​ഴി​ലാ​യി​രു​ന്നു യ​ഥാ​ർ​ഥ അ​ഭ്യ​സ​നം. ഗു​രു​വും ശി​ഷ്യ​നും ഘ​രാ​ന എ​ന്ന ആ​ശ​യ​ത്തോ​ടു വി​മു​ഖ​രാ​യി​രു​ന്നു.

അ​ത് വി​ഭ​ജ​ന​ത്തി​ന്‍റെ ആ​ശ​യ​മാ​ണെ​ന്ന് പ​ണ്ഡി​റ്റ് മി​ശ്ര ക​രു​തി​യി​രു​ന്നു. അ​ദ്ദേ​ഹം സം​ഗീ​ത​ത്തി​ൽ മാ​ത്രം വി​ശ്വ​സി​ച്ചു, അ​ഭി​ര​മി​ച്ചു. ആ ​വി​ശ്വാ​സം അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ രാ​ജ്യാ​ന്ത​ര​പ്ര​ശ​സ്തി​യി​ലേ​ക്കും എ​ത്തി​ച്ചു. പ​ത്മ​ഭൂ​ഷ​ണ്‍ (2010), പ​ത്മ​വി​ഭൂ​ഷ​ണ്‍ (2020) ബ​ഹു​മ​തി​ക​ളും സം​ഗീ​ത നാ​ട​ക അ​ക്കാ​ദ​മി ഫെ​ലോ​ഷി​പ് അ​ട​ക്കം നി​ര​വ​ധി പു​ര​സ്കാ​ര​ങ്ങ​ളും അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ല​ഭി​ച്ചു.

സം​ഗീ​ത​മെ​ന്ന സ​മ​യ​ക​ല

ക​ച്ചേ​രി​ക​ളു​ടെ ദൈ​ർ​ഘ്യം കു​റ​യു​ന്ന​ല്ലോ എ​ന്ന് ഒ​രാ​സ്വാ​ദ​ക​ൻ ഒ​രി​ക്ക​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. സ​മ​യ​ത്തി​ന്‍റെ പ്രാ​ധാ​ന്യം വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു മ​റു​പ​ടി. ""ഒ​രു സ്വ​ര​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് അ​ടു​ത്ത സ്വ​ര​ത്തി​ലേ​ക്കെ​ത്തു​ന്ന​തി​നി​ടെ ഒ​രു ബീ​ഡി ക​ത്തി​ത്തീ​രു​ന്ന​വി​ധം സാ​വ​ധാ​നം പാ​ടി​യി​ട്ട് എ​ന്തു ഗു​ണം? ഈ​ശ്വ​ര​നു​വേ​ണ്ടി​യാ​ണ് പാ​ടു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ൽ ഗം​ഗാ​തീ​ര​ത്ത് ഇ​രു​ന്നാ​ൽ മ​തി​യ​ല്ലോ, വേ​ദി​ക​ളി​ലേ​ക്ക് എ​ന്തി​നു പാ​ടാ​ൻ വ​ര​ണം.

ശ്രോ​താ​ക്ക​ളെ ആ​ന​ന്ദി​പ്പി​ക്കാ​നാ​വ​ണം ഗാ​യ​ക​ൻ പാ​ടേ​ണ്ട​തെ​ന്ന് ഞാ​ൻ ഉ​റ​ച്ചു​വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു. അ​വ​ന​വ​നു വേ​ണ്ടി​യ​ല്ല പാ​ടു​ന്ന​ത്. കാ​ലം മാ​റു​ന്ന​തി​ന​നു​സ​രി​ച്ച് ശൈ​ലി​ക​ളി​ലും മാ​റ്റം വ​ര​ണം. പു​തി​യ കാ​ല​ത്ത് ആ​ർ​ക്കും വി​സ്താ​രം കേ​ട്ടി​രി​ക്കാ​ൻ സ​മ​യ​മി​ല്ല, ചു​രു​ക്കി​യും മൂ​ർ​ച്ച​യോ​ടെ​യും പാ​ട​ണം.''

അ​മ്മ​യി​ൽ​നി​ന്ന് സു​ന്ദ​ര​കാ​ണ്ഠം കേ​ട്ടു​പ​ഠി​ച്ച ച​ന്നൂ​ലാ​ൽ പാ​ര​ന്പ​ര്യ​ത്തെ മു​റു​കെ​പ്പി​ടി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്നു. ദ്രു​പ​ദി​നെ​യും തും​രി​യെ​യും സം​ഗീ​ത​ത്തി​ന്‍റെ ര​ണ്ട് യ​ഥാ​ർ​ഥ കൈ​വ​ഴി​ക​ളാ​യി അ​ദ്ദേ​ഹം ക​രു​തി. ദ്രു​പ​ദ് ശി​വ​നെ​യും തും​രി പാ​ർ​വ​തീ​ദേ​വി​യെ​യും പ്ര​തി​നീ​ധി​ക​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം പ​റ​യാ​റു​ണ്ട്.


ഏ​ഴി​ന്‍റെ മ​ഹ​ത്വം

വാ​ര​ണാ​സി​യി​ൽ മ​ഹാ​നാ​യ സം​സ്കൃ​ത പ​ണ്ഠി​ത​നും മ്യൂ​സി​ക്കോ​ള​ജി​സ്റ്റു​മാ​യ ഠാ​ക്കൂ​ർ ജ​യ്ദേ​വ സിം​ഗി​നു കീ​ഴി​ൽ പ​രി​ശീ​ലി​ച്ചി​രു​ന്നു ച​ന്നൂ​ലാ​ൽ മി​ശ്ര. ത​ത്വ​ചി​ന്താ​പ​ര​മാ​യ ഒ​രു വീ​ക്ഷ​ണ​വും അ​ങ്ങ​നെ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ൽ നി​റ​ഞ്ഞു. ഏ​ഴ് എ​ന്ന അ​ക്കം അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഏ​റെ പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി​രു​ന്നു.

ഏ​ഴു സ്വ​ര​ങ്ങ​ൾ, ഏ​ഴു നി​റ​ങ്ങ​ൾ, സ​പ്ത​ർ​ഷി​ക​ൾ, ആ​ഴ്ച​യി​ലെ ഏ​ഴു ദി​വ​സ​ങ്ങ​ൾ, വേ​ദ​ങ്ങ​ളി​ലെ ഏ​ഴു ഛന്ദ​ങ്ങ​ൾ... ഇ​വ​യെ​ല്ലാം അ​ദ്ദേ​ഹം ഉ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​യി പ​റ​യാ​റു​ണ്ട്. ഏ​ഴു ബീ​റ്റു​ക​ളു​ള്ള രൂ​പ​ക താ​ള​ത്തി​ലാ​ണ് ശി​വ​ന്‍റെ ഡ​മ​രു ആ​ദ്യ​മാ​യി താ​ള​മി​ട്ട​ത്. ജീ​വി​ത​ത്തി​ന് ഏ​ഴു ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളു​ണ്ടെ​ന്ന് നാ​ട​ൻ പാ​ട്ടു​ക​ളി​ൽ പ​റ​യാ​റു​ണ്ട്. ക്ലാ​സി​ക്ക​ൽ സം​ഗീ​ത​ധാ​ര​യ്ക്കും ഏ​ഴു രൂ​പ​ങ്ങ​ളാ​ണ്- ദ്രു​പ​ദ്, ധ​മ​ർ, ഖ​യാ​ൽ, ട​പ്പ, ത​രാ​ന, ച​തു​രം​ഗ്, തി​രാ​വ​ഠ് എ​ന്നി​ങ്ങ​നെ- ചി​ന്ത​ക​ളി​ലെ ഏ​ഴ​ഴ​ക്!

ബ​ച്ച​ൻ, ശ​ങ്ക​ർ മ​ഹാ​ദേ​വ​ൻ

പ​ണ്ഡി​റ്റ് ച​ന്നൂ​ലാ​ൽ മി​ശ്ര​യെ ത​ന്‍റെ ഗു​രു​വാ​യി ക​രു​തു​ന്നു​ണ്ട് ഗാ​യ​ക​നും സം​ഗീ​ത​സം​വി​ധാ​യ​ക​നു​മാ​യ ശ​ങ്ക​ർ മ​ഹാ​ദേ​വ​ൻ. അ​തേ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​ദ്ദേ​ഹം പ​റ​ഞ്ഞ​തി​ങ്ങ​നെ: ""ശ​ങ്ക​ർ മ​ഹാ​ദേ​വ​നെ യ​ഥാ​ർ​ഥ​ത്തി​ൽ ഞാ​ൻ പ​ഠി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടൊ​ന്നു​മി​ല്ല. ര​ണ്ടു​മൂ​ന്നു കാ​ര്യ​ങ്ങ​ൾ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ക മാ​ത്ര​മാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്. എ​ങ്കി​ലും അ​ദ്ദേ​ഹ​മെ​ന്നെ ഗു​രു​വാ​യി പ​രി​ഗ​ണി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്, ബ​ഹു​മാ​നി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്''.

ആ​രാ​ധ​ക​നാ​യ അ​മി​താ​ഭ് ബ​ച്ച​നെ​ക്കു​റി​ച്ച് പ​റ​ഞ്ഞ​തി​ങ്ങ​നെ: ""അ​മി​താ​ഭ് ബ​ച്ച​ന് എ​ന്‍റെ സം​ഗീ​തം ഇ​ഷ്ട​മാ​ണ്. റെ​ക്കോ​ർ​ഡിം​ഗു​ക​ൾ കേ​ൾ​ക്കു​ന്ന​യാ​ളാ​ണ്. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്‍റെ വീ​ട്ടി​ലും ഞാ​ൻ പാ​ടി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. മ​ക​ന്‍റെ വി​വാ​ഹ​വേ​ദി​യി​ൽ പാ​ടാ​ൻ എ​ന്നെ ക്ഷ​ണി​ച്ചി​രു​ന്നു. പ​ക്ഷേ ഞാ​ൻ വി​വാ​ഹ​ങ്ങ​ളി​ൽ പാ​ടാ​റി​ല്ല. അ​ത് സം​ഗീ​ത​ത്തെ അ​പ​മാ​നി​ക്ക​ലാ​ണ്. എ​ന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് ഞാ​ൻ ക്ഷ​ണം നി​ര​സി​ച്ച​തെ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം മ​ന​സി​ലാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നാ​ണ് ഞാ​ൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​ത്''.

ശ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യാ​ണ് ഈ​ശ്വ​ര​നി​ലേ​ക്ക് എ​ത്താ​നാ​വു​ക​യെ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം ക​രു​തി​യി​രു​ന്നു. അ​തു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ സം​ഗീ​ത​ത്തി​ൽ സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്‍റെ പ്രാ​ധാ​ന്യം, അ​തി​ന്‍റെ കൃ​ത്യ​മാ​യ ഉ​ച്ചാ​ര​ണം എ​ന്നി​വ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു നി​ർ​ബ​ന്ധ​മാ​യി​രു​ന്നു. ശ​ബ്ദം​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ബ്ര​ഹ്മ​മെ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം ഉ​റ​ച്ചു​വി​ശ്വ​സി​ച്ചു. ഒ​ടു​വി​ലി​താ, അ​തേ ബ്ര​ഹ്മ​ത്തി​ൽ ല​യി​ച്ചു...